امكانات نظري رويكرد زبان شناختي معتزله در دفاع از امر معقول

Theoretical possibilities of the Muʿtazila’s linguistic approach in defending the rational

معتزله يكي از مهمترين جريا نهاي فلسفي - سياسي جهان اسلام بوده است كه نه تنها انديشه هاي فلسفي و تفاسير ديني، بلكه چگونگي ظهور و افول آنها نيز مي تواند براي امروزِ جهان اسلام بسيار مهم باشد. رويكرد عقلاني معتزله به تفسير و همچنين عمق انديشه هاي آنها در باب زبان، ابزارها و محدوديت هاي آن باعث شده است تا چهارچوبي را بپروراند كه حتي امروزه نيز مي تواند در نقدهايي كه چرخش زبا نشناختي به امر معقول وارد مي سازد استفاده شود. هدف اين مقاله علاوه بر نشان دادن تفسيري جديد از انديشه هاي معتزلي به خصوص روايت قاضي عبدالجبّار همداني از آن، پژوهش در را ه حل اهل اعتزال به يكي از چالش هاي مهم فلسفي يعني چگونگي امكان فهم عقلي در بستر زبان و محدوديت هاي ارتباطي آن است كه براي نيل به اين هدف، نظرية زبا نشناختي معتزله بررسي شده و چگونگي استخراج امر معقول در محدود ههاي زبان از نظر معتزله مورد پژوهش قرار مي گيرد. سؤال اصلي مقاله اين است: رويكرد عقلاني معتزله تا چه اندازه توانايي مقاومت در برابر نقدهاي حاصل از چرخش زبا ن شناختي و نظريه هاي پسامدرن را دارد؟ با استفاده از روش «استنتاج بر اساس بهترين تبيين » يافته ها نشان مي دهد معتزله صورتي از قرينه گرايي ارائه داده كه به دليل نوع تعريف عقل(عقل سليم و متعارف) و ابتناي آن بر زبان و قراردادهاي وضع ياش به شكلي بالقوه و بالفعل توانايي پاسخگويي و رفع نقدهاي مندرج در نظري ههاي چرخش زبا نشناختي و پسامدرن بر قرينه گرايي را دارد. همچنين سازمان روش استدلال در مكتب معتزله به شكلي است كه مي تواند راهكاري براي دفاع از امر معقول در دوران پسامدرن مهيّا سازد. در اين پژوهش با رويكري عقلي – فلسفي تلاش مي شود داد ههايي كه بر اساس روش كتابخانه اي جمع آوري شد ه اند به شيو ه اي توصيفي – تحليلي و با استفاده از روش استنتاج به بهترين تبيين به نتيجه برسند.

The purpose of article is to show a new interpretation of Muʿtazila ideas, especially the narration Abd al-Jabbar ibn Ahmad, and an attempt to show the solution of the Muʿtazila to one of the important philosophical challenges, how to understand Rational understanding in the context of language and its communicative constraints. To achieve this goal, the Muʿtazila’s linguistic theory and how they extract the sensible within the limits of language is studied. The main question of this research is to what extent Muʿtazila’s rational approach is capable of resisting the critiques of linguistic turn and postmodern theories. By using of »Inference to the Best Explanation« Method, The results of this study show Muʿtazila present a form of Evidentialism, due to the type of definition of reason (common sense) and its reliance on language and its contractual conventions, potentially and actually have the ability to resolve imported criticisms on the Evidentialism that results from theories of linguistic-cognitive and postmodern rotation. The organization of Argument method in the Muʿtazila can provide a way to defend the rational matter in the postmodern age.