اثربخشي آموزش مديريت استرس به شيوه شناختي-رفتاري بر توانمندسازي روانشناختي و ابعاد فرسودگي شغلي در كاركنان

The effectiveness of stress management training on psychological empowerment and job burnout

زمينه و هدف: در جهان امروزي انسانها بخش عمده اي از حيات اجتماعي خود را در محيط هاي شغلي و كاري سپري مي كنند و از آنجا كه كار يك جنبه مهم و پر معني از زندگي هر انساني هست، به نظر مي رسد كه توجه به مسئله استرس شغلي ضروري باشد بنابراين امروزه پديده استرس به عنوان يك چالش مهم كه اثرات بسياري بر عملكرد كاري و توانمندي‌هاي كاركنان دارد مورد توجه بسيار قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسي اثربخشي آموزش مديريت استرس به شيوه­ي شناختي-رفتاري بر افزايش توانمند سازي روانشناختي و كاهش ابعاد فرسودگي شغلي در كاركنان انجام شد. روش بررسي: پژوهش حاضر از نوع نيمه تجربي با طرح پيش­آزمون - پس­آزمون همراه با گروه كنترل بود. جامعه­ي آماري اين پژوهش را تمامي كاركنان يكي از واحدهاي صنعت نفت به تعداد 4000 نفر تشكيل دادند كه در سال 93 مشغول به كار بودند و بر مبناي جدول مورگان و كرجسي، 351 نفر از آن­ها، به صورت تصادفي ساده به عنوان نمونه­ي آماري اوليه انتخاب شدند. . در همين راستا، نمره­ي استرس شغلي، توانمندسازي روان‌شناختي و فرسودگي شغلي افراد حاضر در نمونه آماري اوليه (351 نفر)، مبناي نمونه­ گيري بعدي قرار گرفت. بر اين اساس، نمره­ي 215 نفر از آنان خارج از حد نرمال اين متغيرها بود كه از اين تعداد، 36 نفر به صورت تصادفي به عنوان نمونه­ي فرض آزمايي انتخاب و به دو گروه مداخله و گروه كنترل تقسيم شدند. . گروه مداخله تحت آموزش مديريت استرس قرار گرفت، ولي گروه كنترل، هيچ آموزشي دريافت نكردند. آموزش مديريت استرس در پي مداخله­اي مشتمل بر 11 جلسه آموزشي (هر جلسه 120 دقيقه) يك بار در هفته توسط محقق و در گروه مداخله اعمال شد بدين ترتيب كه شركت كنندگان پس از 60 دقيقه آموزش 15 دقيقه استراحت داشتند و سپس طي 60 دقيقه ادامه­ي آموزش را دريافت مي­كردند. اين آموزش مبتني بر روش آموزش مديريت استرس به شيوه شناختي-رفتاري آنتوني، ايرنسون و اشنايدرمن بود. جهت سنجش متغيرها از پرسشنامه­ي استرس شغلي پاركر و دكوييتس، فرسودگي شغلي مسلش و جكسون و توانمند سازي روانشناختي اسپريتزر استفاده شده است. براي توصيف داده­ها از ميانگين و انحراف معيار و براي تجزيه و تحليل داده­ها از تحليل كواريانس با استفاده از نرم­افزار spss نسخه 20 استفاده گرديد. يافته ­ها: نتايج تحليل كوواريانس نشان داد بين گروه مداخله و كنترل از نظر ابعاد خستگي هيجاني (151/68=F) و كفايت شخصي (107/30=F) همچنين بين گروه مداخله و كنترل از نظر توانمند سازي روانشناختي (38/77=F) تفاوت معني داري وجود دارد (0/001>P). نتيجه گيري: بر اساس اين نتايج، اجراي برنامه آموزش مديريت استرس با رويكرد شناختي _رفتاري، در كاهش ابعاد فرسودگي شغلي (خستگي هيجاني و كفايت شخصي) و افزايش توانمند سازي روانشناختي كارمندان گروه مداخله موثر بوده است. بر اساس نتايج اين مطالعه اجراي مداخلات آموزشي با استفاده از روشهاي آموزشي فعال و مبتني بر تئوري هاي رفتاري منجر به ارتقاي عملكرد شغلي و رفتارهاي پر بازده مانند توانمند سازي روانشناختي و حذف يا كاهش برخي مؤلفه­ هاي نامناسب سازماني مانند فرسودگي شغلي مي گردد.

Background and Objectives: Todays, Stress phenomenon is considered as an important that has many effects on employee productivity and staffing abilities. The purpose of this study was to examine the effectiveness of cognitive-behavioral stress management training on increasing psychological empowerment and reducing the dimensions of burnout in Industrial Company. Materials and Methods: This research was a field experiment with pre-test and post-test type with control group. Participants of this research were employees of an industrial company in 2014, which was the basis for the next sampling of job stress, psychological empowerment and burnout of the individuals in the initial sample (351 people). Among the people whose score in these variables was out of normal, according to the experimental method, 36 subjects were randomly selected in both experimental and control groups. The experimental group participated of cognitive-behavioral stress management training in 11 sessions of 120 minutes. Both of the groups were evaluated before and after the test. Dekoetz and Parker job Stress Questionnaire, Maslach & Jackson Job burnout Questionnaire and Spreitzer psychological empowerment Questionnaire were used to evaluate research variables. The data were analyzed with SPSS software and covariance analysis. Results: The mean score of pre-test in emotional exhaustion in experimental group was 31.11±6.04 and in control group was 30.66±4.52, and the mean score of post-test in experimental group was 23.16±4.74 and in control group was 23.33±4.25. The mean score of pre-test in enhancing personal performance in experimental group was 16.38±3.85, and in control group was 19.88±2.11 and the mean score of post-test enhancing personal performance in experimental group was 22.83±3.39 and in control group was 19.27±1.99. The mean score of pre-test in psychological empowerment in experimental group was 28.22±3.07, and in control group was 27.16±3.31 and the mean score of post-test in psychological empowerment in experimental group was 42.38±3.25 and in control group was 30.61±4.51. Results showed that there are significant differences between experimental and control groups in emotional exhaustion (F=151/68) and enhancing personal performance (F=107/30) and there are significant differences between experimental and control groups in psychological empowerment (F=38/88). (p<0.05). Conclusions: Learning stress management practices can significantly decrease the job burnout and increase the psychological empowerment of employees and ultimately increase the physical and mental health of individuals.