تحليل مولفه هاي اجتماعي دانشنامه نگاري در ايران و كاربست آن در دانشنامه جهان اسلام

Analysis of the social components of encyclopedia in Iran and its application in the encyclopedia of the Islamic world

هدف از پژوهش حاضر، تحليل و ارزش‌گذاري مولفه‌هاي اجتماعيِ دانشنامه‌نگاري در ايران و بررسي موردي آن در دانشنامه جهان اسلام است. نوع پژوهش حاضر تركيبي (كيفي و كمّي) است؛ در بخش كيفي با تحليل محتواي متون مرتبط مبادرت به گردآوري عوامل اجتماعي موثر در دانشنامه‌نگاري شد و در بخش كمّي بوسيله پرسشنامه دلفي شده مولفه‌هاي مذكور براساس آراي 27 نفر از صاحب‌نظران در حوزه دانشنامه‌نگاري، ارزشگذاري و اولويت‌ندي شدند. ابزار تحليل اطلاعات در بخش كيفي، نرم‌افزار «مَكس‌كيو‌ دي‌ اي» و در بخش كمّي، نرم افزار «اس پي اس اس» است. يافته‌هاي پژوهش منجر به ارايه 18 مولفه اجتماعي در توليد دانشنامه شد كه براساس آراي صاحب‌نظران ارزش‌گذاري و اولويت‌بندي شدند. توجه به موضوع علوم‌اجتماعي (خاصه تاريخ اجتماعي مسلمانان) و كاربست آن در توليد دانشنامه جهان اسلام موجب توليد مقالات جديد در اين موضوع شد بطوري تعداد 1506 مدخل معادل 6 درصد از مدخل‌هاي دانشنامه جهان اسلام متعلق به اين موضوع است كه جزو 8 نتايج جستجوي اول مخاطبان قرارگرفت. نتايج پژوهش حاكي از آنست كه به طور كلي، ظهور دانشنامه ها مبيّن عرضه و تقاضاي علمي در جامعه است كه نهايتاً منجر به تحولات علمي- فرهنگي ميشود. وجود نظامهاي پژوهشي در جامعه ميتواند زمينهساز توليد دانشنامه باشد. عوامل ايدئولوژيك، مواجهات انتقادي با مطالعات پيشين، تفاوت در ديدگاه و رويكرد در جامعه از عوامل اجتماعي موثر در توليد دانشنامه به شمار مي آيند. در قرن اخير نيز ظهور تخصص ها و افزايش كنجكاوي جامعه در باب پديده هاي نوظهور، ظهور دانشنامه ها را سبب شده است.

The purpose of this study is to analyze and evaluate the social components of encyclopedia in Iran and its case study in the encyclopedia of the Islamic world. In the present research, the combined method (qualitative and quantitative) is used; In the qualitative section, by analyzing the content of related texts, effective social factors were collected in the encyclopedia compilation and in the quantitative section, the components were evaluated, evaluated and prioritized based on the opinions of 4 experts in the field of encyclopedia. The data analysis tool in the qualitative part is the software of "Max. Q.D.A" and in the quantitative part is the "SPSS" software. The findings of the study led to the presentation of 92 social components in the production of encyclopedias that were evaluated and prioritized based on the opinions of experts. Attention to the subject of social sciences (especially the social history of Muslims) and its application in the production of the encyclopedia of the Islamic world led to the production of new articles on this subject so that 9111 entries equivalent to 16 of the entries of the encyclopedia of the Islamic world belong to this topic, so that these entries were among the top 2 search results of the audience. The results of the research indicate that in general, the emergence of encyclopedias indicates the supply and demand of science in society, which ultimately leads to scientific-cultural developments. The existence of research systems in society can pave the way for the production of encyclopedias. Ideological factors, critical encounters with previous studies, differences in views and approaches in society are among the social factors influencing the production of encyclopedias. In the last century, the emergence of specializations and the increase of society's curiosity about new phenomena have led to the emergence of encyclopedias.