گزينش ژنوتيپ‌هاي منتخب عدس (Lens culinaris Medik) متحمل به تنش خشكي با به‌كارگيري پنج شاخص تحمل جديد در شرايط مشهد

به‌منظور ارزيابي و انتخاب ژنوتيپ‌هاي عدس منتخب متحمل به تنش خشكي و بررسي كارآيي شاخص‌هاي قديمي و جديد تحمل به تنش، پژوهشي در سال زراعي 94-1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و تحت دو شرايط رطوبتي عدم تنش خشكي (تأمين 100درصد نياز آبي گياه) و تنش خشكي (تأمين 40 درصد نياز آبي گياه) بر روي 9 ژنوتيپ برگزيده از بين 73 ژنوتيپ مورد بررسي در آزمايش زراعي سال قبل، اجرا گرديد. براي اعمال دقيق محدوديت آبي، از سيستم آبياري قطره‌اي نواري استفاده شد و ميزان آب ورودي توسط كنتور مورد پايش قرار گرفت. بر اساس نتايج، در شرايط بدون تنش، ژنوتيپ‌هاي MLC356 و MLC121 به ترتيب، با توليد 2621 و 993 كيلوگرم دانه در هكتار، بالاترين و پايين‌ترين رتبه توليد دانه در واحد سطح را به خود اختصاص دادند. در شرايط تنش نيز ژنوتيپ‌هاي‌ Cabralinta و MLC121 به‌ترتيب، با توليد 876 و 288 كيلوگرم دانه در هكتار، بالاترين و پايين‌ترين رتبه توليد دانه در واحد سطح را كسب كردند. ارزيابي تحمل به تنش خشكي، بر اساس هشت شاخص قديمي (DI،YI، GMP، STI، MP، GMP، TOL، HM و REI) و پنج شاخص جديد (K1STI، SNPI، ATI، SSPI و K2STI) صورت گرفت. مطالعۀ همبستگي بين عملكرد دانه در شرايط تنش و عدم تنش و شاخص‌هاي تحمل به خشكي نشان داد كه شاخص جديد K2STI و شاخص‌هاي قديمي STI، GMP، REI، HM و MP براي شناسايي ژنوتيپ‌هايي با عملكرد بالا در هر دو شرايط رطوبتي (تنش و بدون تنش) مناسب هستند. تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي و ترسيم باي‌پلات نيز نشان داد كه شاخص‌هاي جديد SNPI و K2STI و شاخص‌هاي قديمي YI، HM، GMP، REI و STI بهترين شاخص‌ها براي جداسازي ژنوتيپ‌هاي در هر دو شرايط رطوبتي هستند و بر اين اساس، ژنوتيپ‌هاي Cabralinta، MLC356 و MLC025 به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي و با عملكرد بالا انتخاب شدند. براي گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها، تجزيه خوشه‌اي انجام گرفت و رسم دندروگرام، ژنوتيپ‌ها را به چهار كلاستر گروه‌بندي كرد كه در اين گروه‌بندي، Cabralinta و MLC025 در يك كلاستر (كلاستر دوم) قرار گرفتند.