واكاوي خط مشي سياسي و اداري هخامنشيان در شبه‌جزيرۀ عربستان

Rethinking the Achaemenid Political and Administrative Policy in Arabia

هخامنشيان چه مناطقي از شبه­ جزيرۀ عربستان را تحت ­كنترل خود داشتند و نوع حاكميت و شيوۀ ادارۀ آن مناطق چگونه بوده است؟ محققان در­اين­باره اختلاف ­نظرهاي فراواني دارند. در پژوهش حاضر با مرور و بازبيني ديدگاه­هاي پژوهشگران پيشين تلاش شده است كه با توجه به شواهد و مدارك تاريخي و باستان شناختي جديد، خط مشي سياسي و اداري هخامنشيـان درخصوص اين سرزمين روشن گردد. يافته­ هاي اين پژوهش نشان مي­دهد كه چون بخش هاي بزرگي از شبه­­ جزيرۀ عربستان در اين زمان تا اندازۀ زيادي ناشناخته و دور از دسترس بوده است، نبايد آن را به ­عنوان يك واحد جغرافيايي و سياسي يكپارچه درنظر گرفت. چنين به­ نظر مي­رسد كه عربستان در دورۀ هخامنشيان به بخش­ هاي مجزايي از نظر اداري و سياسي تقسيم شده بود: ساتراپي اربايه از جنوب سوريه و بيابان نقب تا شمال حجاز را شامل مي ­شد و برخي نواحي واقع در كرانه­ هاي جنوبي خليج فارس مانند بحرين (تيليمن) و عمان (مَك) هم واحدهاي سياسي مجزايي به­ شمار مي­رفتند. هخامنشيان كرانه­ هاي جنوبي خليج فارس را از طريق ساتراپي ­هاي بابل و مكران (ساتراپي چهاردهم) اداره مي­كردند و مناطق مواصلاتي شمال و غرب عربستان را با پيمان اتحادي كه با اتحاديۀ قيداري بسته بودند تحت­ نظارت داشتند. گسترش قنات­ ها در عربستان و عايدات ناشي از جريان تجارت بخورات نشان مي­دهد كه ميان دو طرف روابطي دوسويه و سودمند وجود داشته است.

Which parts of Arabian Peninsula were under the Achaemenids’ control? and how did they administer those regions? Researchers have widely different viewpoints on the answers to these questions. The present paper is an attempt to clarify the political and administrative policy of the Achaemenids regarding this land, through reviewing previous research, and according to new historical and archaeological evidence. This study indicates that a large part of the peninsula was unknown and out of reach at that time. So, it cannot be considered as an integrated geographical and political unit. It seems that, Arabia, administratively and politically, was divided into separate parts: the satrapy of Arabāya from southern Syria and the Negev desert to the northern Hijaz; and some areas along the southern coasts of the Persian Gulf, such as Bahrain (Tiliman/Dilmun) and Oman (Maka), were also considered as separate political units. The Achaemenids’ administrative system managed the southern coasts of the Persian Gulf through the satrapies of Babylon and Makran (14th Satrapy), and they had under control the transit areas of northern and western Arabia through an alliance with the Qedarite Confederation. The expansion of qanats and the revenues from the incense trade show that there has been a mutually beneficial relationship between the two sides.