كليدواژه :
ماذروستان , سرخه ديزه , ناودار , ساساني , بهرام گور
چكيده فارسي :
از قرن سوم تا هفتم هجري، برخي جغرافي دانان قرون نخستين و مياني دورۀ اسلامي در تأليفات خود از يك جاي نام با عناوين نزديك به هم چون ماذرواستان، ماذروستان و ماي ذرواستان ياد كرده اند كه جملگي به يك مكان يا محدودۀ جغرافيايي واقع در امتداد راه خراسان بزرگ اشاره دارند. پژوهشگران مختلف براي مكانيابي ماذروستان، گزينه هاي متفاوتي چون، طاق گرا، قلعۀ يزدگرد، بناي سرخه ديزه، مسير گيلان غرب و دشت ايوان غرب پيشنهاد كرده اند. ازاينرو اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسش است كه جاي نام ماذروستان در متون دورۀ اسلامي با كدام منطقه يا محوطۀ باستاني قابل انطباق است. نگارندگان به استناد چند سرنخ مهم تاريخي و جغرافيايي كه شواهد باستان شناسي و زبان شناسي نيز از آن حمايت ميكند، موقعيت جاي نام مذكور را در منطقۀ جنگلي «ناودار» شهرستان دالاهو، در غرب استان كرمانشاه مكان يابي ميكنند. نگارندگان معتقدند كه نام قديمي اين مكان (ماذروستان)، احتمالاً ريشه در نام سرزمين ماد (ماي) دارد، و يا همچون نام امروزي اين منطقه (ناودار= ميان درختستان)، ريشه در مهمترين شاخصۀ طبيعي اين منطقه دارد كه عبارت است از وجود پوشش متراكمي از جنگل مازو (بلوط)، كه سراسر منطقۀ موردبحث را فراگرفته است. همچنين نگارندگان معتقدند كه كاخ يا ايوان ماذروستان كه در متون دورۀ اسلامي به بهرام گور منسوب است، با بناي سرخه ديزه كنوني كه در حد ميانۀ منطقۀ ناودار واقع شده، قابل انطباق است و نام سرخه ديزه (سرخ دژ) نيز احتمالاً به حكايات و روايات كهن ايراني چون هفت پيكر نظامي، ارتباط دارد كه بر اساس آن بهرام گور كاخي سرخرنگ براي يكي از همسران خود برپا كرد.
چكيده لاتين :
From the third to the seventh century AH, Islamic geographers have mentioned a toponym with similar names such as Mādhruestān, Mādhrustān, and Māīdhruestān, all of which point to a place or area along the Great Khorasan Road. So far, researchers have suggested different options for the location of Mādhrustān, including Taq-e Gara, Qaleh-i Yazdgird, Sorkhah-Dizah, the route of Gilan-e Gharb and the plain of Eywan-e Gharb. The present research seeks to find out which area or ancient site can possibly conform to the toponym of Mādhrustān. The authors, based on some historical and geographical clues supported by archaeological and linguistic documents, demonstrate the conformity of Mādhruestān with the forested area of “Nāwdār” in the county of Dālāhū. Moreover, the authors believe that the name “Mādhrustān” is probably rooted in the name “Media,” or as its modern name (Nāwdār = among the forest), is rooted in the most important natural feature of the mentioned area, i.e. the dense cover of the Māzū (oak) forest covering the entire area. The authors believe that the Nāwdār Palace, which is attributed to Bahram Gūr in Islamic texts, corresponds to the current Sorkhah Dizah monument which is located in the middle of the Nāwdār region. The authors believe that the name Sorkhah Dizah (red fort) probably refers to ancient Iranian stories such as those found in the book Haft Peykar according to which Bahram Gūr errected a red palace for one of his wives.
