اثر رژيم‌هاي دما و نور بر رفتار جوانه‌زني بذر ارقام كلزا (Brassica napus)

مقدمه: حداكثر درصد و سرعت جوانه‌زني بذرهاي كلزا در دماي خاصي صورت مي‌پذيرد. يافتن اين دماها مي‌تواند نقش مهمي در تعيين زمان و مكان مناسب براي كشت ارقام مختلف را فراهم نمايد. نور نيز مي‌تواند بر درصد جوانه‌زني بذرهاي كلزا در دماهاي مختلف مؤثر باشد، اما واكنش بذرهاي كلزا به نور به‌ويژه درصورت بروز دماهاي پايين‌تر و بالاتر از مطلوب چندان مورد بررسي قرار نگرفته است. از اين‌رو، اين مطالعه با هدف بررسي تغييرات جوانه‌زني ارقام كلزا در دماهاي مختلف و تعيين دماهاي كاردينال جوانه‌زني بر اساس درصد و سرعت جوانه‌زني در دو شرايط حضور و عدم حضور نور انجام شد.مواد و روش‌ها: در اين تحقيق، آزمون جوانه‌زني در دماهاي 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 37 و 40 درجه سلسيوس در دو شرايط نور (12 ساعت نور/ 12 ساعت تاريكي) و تاريكي روي نه رقم بهاره (تراپر، آگامكس، هايولا50-، هايولا420-، آرجي‌اس، مهتاب، هايولا-61، ظفر و زرفام) و يك رقم زمستانه (گارو) انجام شد. براي توصيف تغييرات جوانه‌زني در مقابل زمان از مدل چهار پارامتره هيل و براي محاسبه دماهاي كاردينال جوانه‌زني از مدل دندان‌مانند استفاده شد. بررسي زنده‌ماني بذرها در دماهاي پايين‌تر و بالاتر از مطلوب نيز به‌وسيله آزمون تترازوليوم انجام شد. يافته‌ها: بررسي روند تغييرات درصد جوانه‌زني تجمعي در طي زمان در ارقام مختلف نشان داد كه تمامي ارقام در دامنه دمايي بين 30-15 درجه سلسيوس، برخي در دامنه دمايي 30-10 درجه سلسيوس (هايولا61) و برخي ديگر حتي در دامنه دمايي 30-5 درجه سلسيوس (آرجي‌اس، مهتاب، گارو، ظفر و زرفام) از حداكثر درصد جوانه‌زني برخوردار بودند. حداكثر سرعت جوانه‌زني نيز در تمامي ارقام به طور ميانگين در دامنه دمايي 35-22 درجه سلسيوس رخ داد. نور تنها بر درصد جوانه‌زني بذرهاي تحت دماهاي پايين‌تر و بالاتر از مطلوب مؤثر بود. در اين دماها نور باعث افزايش درصد جوانه‌زني شد. بذرهاي باقي‌مانده در دماهاي 5، 10، 35، 37 و 40 درجه سلسيوس پس از انتقال به دماي 20 درجه سلسيوس نيز جوانه نزدند، درحالي كه بر اساس آزمون تترازوليوم بيشتر آن‌ها زنده بودند.نتيجه‌گيري: تفاوت در دامنه دماي مطلوب براي درصد و سرعت جوانه‌زني نشان داد كه براي بهينه‌سازي كاركرد بذرها لازم است دامنه دماي مطلوب مشترك بين درصد و سرعت جوانه‌زني به عنوان دماي مطلوب جوانه‌زني در نظر گرفته شود. در دماهاي بالاتر و پايين‌تر از حد مطلوب نور باعث افزايش جوانه‌زني در برخي از ارقام شد. تأثير نور بر جوانه‌زني در دماهاي بالا به مراتب بيشتر از دماهاي پايين بود. زنده‌ماني بذرهاي باقي‌مانده در دماهاي پايين‌تر و بالاتر از حد مطلوب در برخي ارقام نيز شواهدي مبني بر وجود خواب ناشي از دما در ارقام مذكور را ارائه كرد كه اين موضوع نياز به بررسي بيشتري در آينده دارد.