شناسايي ژنوتيپ‌هاي سازگار در لاين‌هاي كنجد بر اساس گزينش چند صفتي

شناسايي ژنوتيپ سازگار به يك منطقه خاص از علاقمندي‌هاي ويژه به‌نژادگران و متخصصان ژنتيك گياهي است. به‌منظور شناسايي ژنوتيپ سازگار در لاين‌هاي كنجد بر اساس گزينش چند صفتي، آزمايشي در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در ايستگاه تحقيقاتي مغان واقع در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل در سال‌هاي 1396 و 1397 اجرا شد. مواد ژنتيكي مورد ارزيابي در اين مطالعه شامل 14 لاين برتر از آزمايش‌هاي مقدماتي عملكرد در 3 منطقه در سال 1395 (حاصل از اداره نسل‌هاي در حال تفكيك به‌روش شجره‌اي) و رقم اولتان به‌عنوان شاهد بود. تجزيه واريانس مركب داده‌هاي دو سال نشان داد كه اثر ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ × سال براي تمامي صفات مورد مطالعه معني‌دار بود. تجزيه گرافيكي بايپلات ژنوتيپ‌هاي كنجد نشان داد كه دو مؤلفه اول در مجموع 55/3 درصد تغييرات مربوط به واريانس صفات را توجيه كردند. الگوي چندضلعي كدامبرتركجا/چرا بر اساس صفات مختلف ژنوتيپ‌هاي كنجد نشان داد كه به‌ترتيب ژنوتيپ‌هاي G3 و G8 بيشترين مقادير عملكرد و اجزاي عملكرد مانند ارتفاع بوته، تعداد كپسول در بوته و درصد روغن را داشتند. بر اساس باي پلات مقايسه ژنوتيپ‌ها با ژنوتيپ ايدهآل، شاخص پايداري شوكلا، شاخص برتري و نقشه گرمايي، ژنوتيپهاي G3، G8 و G9 كه از نظر عملكرد و ساير صفات زراعي نسبت به رقم شاهد اولتان مطلوب‌تر بودند، به‌ترتيب بهترين ژنوتيپ ها از نظر تمامي صفات مورد مطالعه بوده و قابليت ورود به آزمايش‌هاي تحقيقي-ترويجي به منظور معرفي به‌عنوان رقم جديد براي كشت در منطقه مغان را داشتند.