بررسي تأثير صفات مورفولوژيكي بر عملكرد دانه باقلا وارداتي با استفاده از روش‌هاي آماري چندمتغيره

بيان روابط بين ويژگي‌هاي مورفولوژيكي در پژوهش‌هاي علمي از اهميت زيادي برخوردار است. تجزيه مسير و تجزيه باي‌پلات از روش‌هاي آماري مؤثر براي انجام اين كار هستند. براي مطالعه صفات مورفولوزيكي مؤثر بر عملكرد دانۀ باقلا، 12 ژنوتيپ وارداتي باقلا تحت تأثير سه غلظت هورمون اسيد جيبرليك به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح آزمايشي بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در گلخانه پژوهشي دانشگاه شهركرد مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس از تفاوت معني‌دار بين همه ژنوتيپ‌ها از نظر 15 صفت مورد بررسي به‌جز صفات تعداد ميان‌گره، قطر ساقه، تعداد دانه در غلاف و وزن خشك ريشه حكايت داشت كه نشان‌دهنده تنوع ژنتيكي در بين صفات مورد ارزيابي بود. بررسي ضرايب همبستگي نشان داد كه بين عملكرد دانه و همه صفات مورد بررسي به‌جز ارتفاع بوته، تعداد ميان‌گره، طول ميان‌گره و قطر ساقه همبستگي زياد و معني‌داري وجود دارد. نتايج رگرسيون چندمتغيره به‌روش گام به گام نشان داد كه از بين صفات مورد مطالعه، 3 صفت تعداد غلاف بارور، طول غلاف و تعداد دانه در بوته به مدل وارد شدند، كه در مجموع 86 درصد تغييرات عملكرد دانۀ باقلا را در ژنوتيپ‌هاي مورد ارزيابي توجيه كردند. نتايج تجزيه مسير بر مبناي 2 مدل جمع‌پذير به‌طور كامل ‌شخص و فرا‌شخص نشان داد كه بيشترين تأثير مستقيم روي عملكرد دانه باقلا مربوط به صفت تعداد غلاف بارور بود. به‌طوري كه يك واحد تغيير در اين صفت موجب 0/78 واحد افزايش در صفت عملكرد دانه باقلا مي‌شود. به اين ترتيب صفت تعداد غلاف بارور در ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در انتخاب براي عملكرد از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. باي‌پلات 2 مؤلفه اول تغييرات عملكرد و اجزاي آن به‌عنوان يك مدل ضرب‌پذير، ژنوتيپ‌هاي موفق از نظر عملكرد را به 3 گروه تقسيم و براي هر گروه صفاتي كه بيشترين تأثير در اين موفقيت را داشتند، شناسايي كرد.