الگوي عوامل موثر بر رشد اخلاقي و تعيين وضعيت آنها در دانش ‌آموزان دوره ابتدايي

هدف: هدف اين پژوهش بررسي الگوي عوامل موثر بر رشد اخلاقي و تعيين وضعيت آنها در دانش‌آموزان دوره ابتدايي بود. روش‌ شناسي: اين مطالعه از نظر هدف كاربردي و از نظر شيوه اجرا آميخته (كيفي و كمي) بود. جامعه پژوهش در بخش كيفي خبرگان رشد اخلاقي بودند كه با توجه به اصل اشباع نظري تعداد 12 نفر از آنها با روش‌هاي نمونه‌گيري هدفمند و گلوله برفي انتخاب شدند. جامعه پژوهش در بخش كمي دانش‌آموزان دوره ابتدايي شهر تهران در سال تحصيلي 1398-99 بودند كه طبق فرمول كوكران تعداد 377 نفر آنها با روش نمونه‌گيري خوشه‌اي چندمرحله‌اي انتخاب شدند. داده‌ها با روش‌هاي مصاحبه نيمه‌ساختاريافته و پرسشنامه محقق‌ساخته جمع‌آوري و با روش‌هاي كدگذاري باز، محوري و انتخابي و آزمون تي تك نمونه‌اي در نرم‌افزار SPSS21 تحليل شدند. يافته‌ها: يافته‌هاي بخش كيفي نشان داد كه عوامل موثر بر رشد اخلاقي داراي 88 مفهوم، 20 عامل و 6 مقوله بود كه مقوله‌ها و عامل‌ها شامل محيط زندگي و نحوه تربيت (با سه عامل نقش محيط خانواده در رشد اخلاقي، نقش محيط آموزشي در رشد اخلاقي و نقش گروه همسالان در رشد اخلاقي)، استدلال‌هاي اخلاقي (با سه عامل استدلال‌هاي شناختي، استدلال‌هاي عاطفي و استدلال‌هاي رواني- حركتي)، فضاي حمايتي (با سه عامل برخورداري خانواده و مربيان از دانش علمي، استفاده از مشوق‌ها و توجه به مسائل معنوي)، آسيب‌هاي رواني، اجتماعي و آموزشي (با چهار عامل آسيب‌هاي ناشي از ويژگي‌هاي شخصيتي و رواني، آسيب‌هاي ناشي از استفاده غيرصحيح از رسانه‌ها، آسيب‌هاي ناشي از مشكلات خانوادگي و آسيب‌هاي ناشي از كاركردهاي آموزشي)، ايجاد شناخت (با سه عامل مسئوليت‌پذيري، توانمندسازي و الگوپذيري) و فضائل اخلاقي (با چهار عامل نوع‌دوستي، كرامت انساني، قانون‌مداري و توان تصميم‌گيري) بودند. يافته‌هاي بخش كمي نشان داد كه بين ميانگين همه عوامل با ميانگين جامعه تفاوت معناداري وجود داشت (0.05 P). بحث و نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج پژوهش حاضر برنامه‌ريزي براي بهبود رشد اخلاقي دانش‌آموزان ضروري است. بنابراين، متخصصان و برنامه‌ريزان حوزه تعليم‌وتربيت مي‌توانند با توجه به مقوله‌ها و عامل‌هاي اين پژوهش برنامه‌هايي جهت بهبود رشد اخلاقي دانش‌آموزان دوره ابتدايي طراحي و اجرا كنند.