نقد حجيت قاعدۀ «اولويت دفع مفسده بر جلب مصلحت»

قاعدۀ «اولويت دفع مفسده بر جلب مصلحت» يكي از قواعد فقهي است كه در مسائل متعدد فقهي و اصولي مورد استناد قرار گرفته است، اما به طور مستقل بررسي نشده‌است. اين پژوهش با رويكردي توصيفي ـ تحليلي، نشان مي‌دهد اگرچه بعضي از انديشمندان معاصر، جريان اين قاعده را در امور شرعي انكار كرده‌اند، اما ادلۀ متعددي بر حجيت آن وجود دارد. مهم‌ترين منشأ انكار اين قاعده، اين تصور باطل است كه مفاد قاعده، تقدم مطلق مفسده بر مطلق مصلحت است، در‌حالي‌كه اين قاعده ناظر به جنس و طبيعت مصلحت و مفسده است نه تمامي افراد آن، ازاين‌رو منافاتي ندارد با اين‌كه يكي از افراد مصلحت به‌جهت دليل ديگري مقدم بر مفسده شود. با اين توضيح دانسته مي‌شود كه اين قاعده در ذيل قاعدۀ تقديم اهم مطرح مي‌شود، به اين شكل كه در تعارض مصلحت و مفسده، آنچه اهم باشد مقدم مي‌شود و درصورتِ تساوي، دفع مفسده مقدم است. هم‌چنين به منظور تكميل بحث در حجيت قاعدۀ مذكور، ادلۀ مخالفان قاعده نيز نقد و بررسي شده‌است.