شيوه هاي برجسته سازي در گفتمان تصوف؛ مطالعۀ موردي: ميراث صوفيانۀ ابوسعيد ابوالخير

زمينه و هدف: يكي از مفاهيمي كه در ذات خود با مفهوم غيريت همراه است، «برجسته‌سازي» است. اساس برجسته‌سازي قرار دادن «خود» در قطب مثبت است. برجسته‌سازي به اشكال مختلف در عرصۀ منازعات گفتماني ظاهر ميشود. براي بررسي شيوه‌هاي تعامل و تنازع گفتمان كرامت‌ محور ابوسعيد با گفتمانهاي غير، بايد نشان داد كه اين گفتمان از چه ابزارهاي برجسته‌سازي براي تثبيت قدرت و هژمونيك شدن، بهره برده است. مؤلفه‌هاي برجسته‌سازي متن عبارتند از: ايجاد نوعي ارتباط بين مكانهاي منتسب، خانقاه و مزار مشايخ، با پيامبر و انبيا و انحراف اذهان از زيارت كعبه به زيارت مزار مشايخ، شبيه‌سازي حوادث، اعمال و شخصيتهاي تصوف با بزرگان دين براي كسب مشروعيت. برجسته‌سازي قُدسيت تصوف براي گريز از نقد و برجسته‌سازي تساهل ديني براي توسعۀ گفتماني.روش مطالعه: روش تحقيق در اين مقاله، توصيفي تحليلي و روش گردآوري اطّلاعات، اِسنادي (كتابخانه‌اي) است. يافته‌ها: مقامات ابوسعيد در يك زندان دوقطبي گرفتار است. پايه و اساس اين تقابلها «تضاد» است. و در اين تضاد رابطه‌اي پايگاني (سلسله‌مراتبي) برقرار است. در اين دوگانه، تأييد ابوسعيد بمنزلۀ نفي غير اوست؛ پس همواره ارزش يكي برتر از ديگري است. اساس برجسته‌سازي قرار دادن «خود» در قطب مثبت است. نتيجه‌گيري: مكان در هر گفتماني مؤلفه‌اي برجسته‌ساز است. مقامات‌نويس با اين آگاهي مكانهاي منتسب مانند خانقاه و مزار مشايخ را برجسته ميكند، و در اين راه از عناصر معتبر در گفتمانهاي رقيب از جمله ساختن خانقاه به امر پيامبر، برابري زيارت مزار مشايخ با مزار انبيا، برتري زيارت مزار مشايخ نسبت‌به زيارت كعبه بهره ميبرد.