نقد اجتماعي و فرهنگي شاعران دورۀ مشروطه و پهلوي اول

زمينه و هدف: نقد فرهنگي و اجتماعي يكي از موضوعات مهم در دورۀ مشروطه و پهلوي اول است كه در شعر برخي شاعران اين دوره انعكاس يافته است. اين رويكرد انتقادي برآيند نگاه محتوايي گروهي از مشروطه‌خواهان و به نوعي نتيجۀ چالش ميان سنت و تجدد است. اين شاعران در اشعار خود به انتقاد از اشخاص، گروهها، طبقات، مسائل و موضوعاتي پرداختند كه تحت تأثير سنت، شكلي قالبي و غير قابل تغيير به خود گرفته بود و در نظر آنها از موانع ترقي و نو شدن جامعه شمرده ميشد. در اين مقاله در قالب نمودارهايي، فراواني كاربرد موضوعات اجتماعي و فرهنگي در شعر شاعران موردبحث نشان داده‌ شده و به تحليل آن پرداخته‌ شده است. روش مطالعه: روش گردآوري اطلاعات در اين پژوهش، كتابخانه‌اي و اسنادي است كه در قالب نمودار داده‌ها تحليل و پردازش شده است. يافته‌ها: گرچه گفتمان غالب در آستانۀ انقلاب مشروطه سياسي بود، رفته‌رفته گفتمان نقد فرهنگي و اجتماعي جاي مناسبي در بستر تحولات جامعۀ ايراني پيدا كرد و نقش ادبيات و بويژه شعر در ايجاد و رواج اين گفتمان بسيار چشمگير بوده است. دورۀ مشروطه و پهلوي اول از نظر رويكردهاي انتقاديِ اجتماعي و فرهنگي نسبت‌به ديگر ادوار انتقادي شعر فارسي بيشتر است و شعر شاعر از «منِ» او به «ما» تبديل ميشود. نتيجه گيري: برآيند كلي پژوهش بر اين استوار است كه شاعران اين دورۀ مهم تاريخي و فرهنگي دست به آسيب شناسي فرهنگي و اجتماعي جامعۀ ايراني زدند و با به نقد كشيدن رفتار، كردار و پندار نادرست كه در طي زمان حالتي رسوبي در ذهن ايرانيان گرفته بود، سعي در بهتر شدن زندگي و روابط انساني داشتند.