تحليل انتقادي شناختي مجاز در اشعار ملك‎الشعراي بهار

زمينه و هدف: اين مقاله به بررسي شناختي مجاز در اشعار شاعر معاصر ايران، محمدتقي بهار ميپردازد. در اين پژوهش، با اتخاذ ديدگاه شناختي مجاز (ليتلمور، 2015) كه براي مجاز از ديدگاه شناختي نقشهاي ارجاعي مستقيم، برجسته‌سازي و تفسيري، ارجاع درون‌متني و انسجام، ارجاع برون‌متني، كنش گفت غيرمستقيم، رابطه‌سازي و ايجاد گروههاي گفتماني، حسن تعبير، اغراق، كنايه، ابهام، ارزيابي، ايدئولوژي، موضع گيري و خلاقيت قائل شده است، به تحليل انتقادي ـ شناختي مجاز در اشعار ملك‌الشعرا بهار پرداخته ميشود تا مشخص شود كدام مجازهاي مفهومي با چه بسامدي در اشعار او بكار رفته است. روش مطالعه: در اين پژوهش، تقسيم‌بندي دوازده‌گانۀ علاقه‌هاي مجاز براساس چهارچوب نظري ليتلمور (2015) از ديدگاه شناختي در ديوان اشعار محمدتقي بهار با روش تحليلي ـ توصيفي مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرد. همچنين در پژوهش حاضر، در امر توصيف، از توزيع فراواني و درصد استفاده شده است. يافته‌ها: براساس شواهد موجود از اشعار بهار، تمامي دوازده نقش مجاز در ابيات ملاحظه گرديد. اين موضوع، تأييدي بر گفتۀ زبانشناسان شناختي است كه معتقدند مجاز در سراسر زبان جاري و ساري است. بهار در مجموعۀ اشعار خود، به ميزانهاي مختلفي از هريك از دوازده نقش مجاز بهره برده است. نتيجه گيري: نتيجۀ اين بررسي نشان ميدهد سه نقش پربسامد در اشعار بهار «نقش ارجاعي مستقيم»، «برجسته‌سازي و تفسيري» و «كنش‌گفت غيرمستقيم» و كم‌بسامدترين نقش مجاز «رابطه‌سازي و ايجاد گروه‌هاي گفتماني» است.