از «بازيچۀ قدرت» تا «بنيانِ جامعه»: تحوّل جايگاه «دانشمندان و نوآوران» طي فرآيند «دانش بنيان شدن جوامع» و درس هايي براي ايران

در دهه هاي اخير، به موازات توجه جهاني به اهميت ويژۀ دانش، در ميان سياست گذاران و مسئولان ايران نيز اجماعي در مورد اهميت علم و دانش شكل گرفته است و همگي بر لزوم دانش بنيان شدن اقتصاد و جامعه تأكيد دارند؛ اما فقدان شناخت صحيح وضع موجود و وضع مطلوب، سياست گذاري و برنامه ريزي براي دانش بنيان شدن ايران را با مشكلاتي مواجه كرده است. هدف از پژوهش حاضر، كاستن از خلأ معرفتيِ موجود در اين دو زمينه، گسترش شناخت پيش نيازهاي نهادي تحقق جامعۀ دانش بنيان و بررسي يكي از روابط نهادي علّي حاكم بر آن با تمركز بر جايگاه دانشمندان و نوآوران در جامعه است. بدين منظور، با استفاده از چارچوب نظري نهادي و روش تاريخي تطبيقي، نخست جايگاه دانشمندان و نوآوران كشورهاي صنعتي پيش و پس از دانش بنيان شدن جامعه بررسي شده است و سپس با مقايسۀ اين دو، تحول جايگاه دانشمندان و نوآوران اين كشورها طي فرايند دانش بنيان شدن جامعه تبيين شده است. همچنين با استفاده از شواهد تاريخي، جايگاه دانشمندان و نوآوران در گذشتۀ ايرا نزمين (از پايان عصر زرين فرهنگ و تمدن اسلامي تا پيروزي انقلاب اسلامي) بررسي شده است. يافته ها حاكي از آن بود كه اولاً، تحقق بالاترين سطح امنيت و آزادي عمل براي دانشمندان و نوآوران يكي از اركان اصلي دانش بنيان شدن جوامع صنعتي بوده است و ثانياً، مسير تاريخي طي شده در ايران، جامعه را به سمت فاصله گرفتن از وضع مطلوب سوق مي دهد. ضروري است اين نتايج اولاً به رسميت شناخته شود و ثانياً، در سياست گذاري ها، برنامه ريزي ها و پايش هاي مربوطه لحاظ شوند.