ارزيابي و پهنه‌بندي خطر سيلاب در سكونتگاه‌هاي شهري استان مرزي خوزستان با استفاده از روش Fuzzy- AHP

ارزيابي و پهنه‌بندي ريسك سيلاب در سكونتگاه‌هاي شهري به دليل توسعه آن‌ها در حاشيه رودخانه‌ها، بستر و حواشي دشت‌هاي سيلابي بدون شناخت و توجه به شرايط هيدرولوژيكي و ديناميكي رودخانه‌ها و قسمت‌هاي بالادست حوضه كه موجب افزايش خطر سيلاب و خسارات جاني، مالي و زيربنايي مي‌شود، امري ضروري و مهم در راستاي توسعه پايدار سكونتگاه‌هاي شهري مي‌باشد. كشور ايران و به‌ويژه استان مرزي خوزستان نيز از اين امر مستثني نبوده و همواره در معرض خطر سيل قرار دارند؛ بنابراين هدف اصلي اين پژوهش ارزيابي و پهنه‌بندي ميزان آسيب‌پذيري سكونتگاه‌هاي شهري استان خوزستان از مخاطره سيلاب مي‌باشد. در پژوهش حاضر پس از شناسايي عوامل مؤثر در وقوع سيلاب در منطقه خوزستان، براي دسترسي به اطلاعات رقومي از نقشه‌هاي توپوگرافي با مقياس 1:50،000 سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح و همچنين از نقشه كاربري اراضي با مقياس 100000: 1 سازمان جنگل‌ها و مراتع استفاده گرديده است. در ادامه بعد از ايجاد لايه‌هاي اطلاعاتي، از روش‌هاي تحليل سلسله مراتبي فازي براي استانداردسازي و وزن دهي استفاده شد و درنهايت بر اساس وزن‌هاي مستخرج از روش AHP فازي در محيط GIS پهنه‌بندي ريسك سيلاب انجام گرفت. نتايج حاصل از پهنه‌بندي سيلاب نشان داد كه منطقه خوزستان ازلحاظ ميزان آسيب‌پذيري در برابر سيل به پنج ناحيه آسيب‌پذيري خيلي زياد، زياد، متوسط، كم و خيلي كم تقسيم مي‌گردد. مناطق با آسيب‌پذيري خيلي زياد با وسعت 14177 كيلومترمربع در حدود 23 درصد، مناطق با آسيب‌پذيري زياد با وسعت 20077 كيلومترمربع در حدود 32.7 درصد، مناطق با آسيب‌پذيري متوسط ازلحاظ سيل‌خيزي در حدود 9509 كيلومترمربع و 15.5 درصد و مناطق با آسيب‌پذيري كم و خيلي كم به ترتيب با 11355 و 6303 كيلومترمربع در حدود 18.5 و 10.3 درصد از وسعت استان خوزستان را شامل مي‌گردند. همچنين از بين حدود 37 شهر مهم كه در اين استان واقع‌شده است؛ 18 شهر در مناطق با آسيب‌پذيري خيلي زياد و 12 شهر در مناطق با آسيب‌پذيري زياد ازنظر سيلاب واقع‌شده است. نتايج حاصل از تلفيق مدل‌هاي سيستم‌هاي پشتيباني تصميم‌گيري و سيستم اطلاعات جغرافيايي در تأييد مطالعات پيشين، حاكي از كارايي بالاي آن‌ها در تعيين مناطق با ريسك بالاي سيلاب مي‌باشد و ضرورت دارد در فرايند برنامه‌ريزي و آمايش به‌ويژه ارزيابي خطر اين سطوح پهنه‌بندي شده مدنظر قرارگرفته شود.