ظهور و بروز شهرها، سرزمين‌ها و اعلام جغرافيايي در شعر حافظ شيرازي

Emersion and Indication of the Cities, Territories and Geographic Declaration in Hafiz’s Poem

حافظ شيرازي از شاهبازان سترگ و بلند پرواز قلمرو شعر و ادب ايران و جهان به شمار مي­ رود كه در افق ­ها و ساحت­ هاي حسي و ذهني مختلف بال گشوده و بسياري از بلندي ­ها و قله­ هاي نامكشوف آن را كشف نموده است. در اين ميان جهان ديدگي حافظ و چگونگي و چرايي ظهور و بروز اعلام جغرافيايي و متعلقات مربوط به آن در اشعار وي، مسألۀ قابل­ درنگي است كه چندان به آن پرداخته نشده است. اين جستار با روشي توصيفي- تحليلي، ظهور و بروز شهرها و اعلام جغرافيايي در شعر حافظ و ميزان توفيق وي را در كانون توجه خود قرار داده است. دريافته­­ هاي تحقيق نشان مي دهند كه جهان ديدگي حافظ علي ­رغم اينكه در ساحت عيني وآفاقي، در دريا از حدود جزيرۀ هرمز و در خشكي از اصفهان و يزد فراتر نرفته، اما در ساحت ذهن و خيال، با وقوف و شناختي كم ­نظير و حصولي، جغرافياي بسيطي از سرزمين ­ها و شهرهاي فلات داخلي و خارجي ايران را در اشعارش درنورديده است. وي با هنرمندي و ظرافت رشك­ انگيزي برخي از شهرها، و اعلام جغرافيايي را در پيوندي تنگاتنگ با جغرافياي فرهنگي و تاريخي آنان، به مثابۀ ظرفي در خدمت خلق فضاسازي­ هاي تازه و سحرانگيز حسي و ايجاد مضامين عاشقانه و عارفانه قرار داده و آن را در قالب ايهام، تلميح ، تمثيل و ديگر صناعات ادبي در ديوانش وارد نموده است.

Hafiz Shiraziwas a famous poet with a long imagination in his Persian poem as well as Persian and World literature used different intellectual and sensual horizon and detected the hidden concepts. The issues such as Geographic declaration and its related elements as well as worldly wise experience of Hafiz are considerable; however there was little attention to them in previous research. This research with its descriptive-analytic method concentrates onemersion and indication of the cities and geographic declaration in Hafiz’s poem and his success. The findings of this research show that his worldly wise experience limited to Hormuz Island in the sea and Isfahan and Yazd on the land but his imagination and mentality involved wide geography from the territories and the cities of the interior and exterior plateau in his poem. He put the cities and geographic declaration in a close relationship with historical and cultural geography with an exceptional craft and delicacy, so it creates romantic and gnostic concepts in the form of Īhām, allusion, allegory and other literary terms in his poems.