مقايسه سه روش عصاره‌گيري مقادير قابل دسترس فلزات سنگين مس، كادميم، سرب و نيكل براي گياه گندم در خاك‌هاي متأثر از شوري در استان خوزستان

اطلاعات در باره ارزيابي آلودگي خاك و كاربرد عصاره گيرهاي مناسب براي تعيين مقادير قابل استفاده گياه از فلزات سنگين در خاك هاي آهكي و شور كشور محدود است. از اين رو، اين پژوهش با هدف بررسي تأثير شوري و مقايسه عصاره گيرهاي EDTA pH 4.65، EDTA pH 8.6 و DTPA pH 7.3 در تعيين مقادير قابل استفادهگياه از فلزات سنگين شامل مس، كادميم، سرب و نيكل در خاك هاي آهكي و شور استان خوزستان انجام شد. تعداد 63 نمونه خاك از اراضي زير كشت گندم در اين استان جمع‌آوري و در آنها گياه گندم در شرايط گلخانه و با استفاده از طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار كشت شد. با توجه به محدوديت شوري خاك ها، آبشويي متوالي به ميزان دو برابر تخلل در هر خاك انجام شد. مقادير قابل استفاده گياه از مس، كادميم، سرب و نيكل در خاك ها با عصاره گيرهاي مذكور قبل و بعد از آبشويي اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد كه عصاره‌گير DTPA pH 7.3 كمترين مقادير و EDTA pH 4.65 بيشترين مقادير عناصر سنگين را استخراج نمودند. كاهش شوري بر اساس نوع فلز و عصاره گير تأثير متفاوتي بر استخراج فلزات سنگين مس، نيكل، كادميم و سرب داشت و غلظت هاي استخراج شده عناصر از روند يكنواختي تبعيت ننمودند. همبستگي مثبت معني داري بين مس استخراج شده با هر سه عصاره گير و غلظت مس گياه وجود داشت. اين همبستگي براي عصاره‌گير DTPA pH 7.3 (0.32= r، 0.01≤P ) بيشتر از عصاره گيرهاي EDTA pH 4.65 (0.27= r، 0.05≤P ) EDTA pH 8.6 (0.25= r، 0.05≤P ) بود. براي عناصر كادميم و سرب تنها با عصاره گير DTPA همبستگي مثبت و معني داري (به ترتيب 0.33= r، 0.01≤P و 0.28=r، 0.05≤P ) به‌دست آمد. براي نيكل با هيچ يك از عصاره گيرها همبستگي معني داري مشاهده نشد. بر اساس نتايج، به نظر مي‌رسد عصاره گير DTPA را مي توان به عنوان مناسب‌ترين عصاره گير براي تعيين مس قابل استفاده گندم در خاك هاي آهكي و شور خوزستان معرفي كرد. اما، با در نظر گرفتن شوري خاك، آبشويي مورد نياز، و همبستگي ضعيف كادميم، سرب و نيكل با عصاره گيرهاي اين مطالعه، ارزيابي آنها نيازمند انجام مطالعات تكميلي است.