مردم نگاري پيشه سنگ تراشان شير سنگي در مناطق بختياري نشين

The Ethnography of Stone Lion Cutting Craft in Bakhtiari Territories

شير يكي از نقشمايه‌هاي پر تكرار در هنر ايراني ، به ويژه هنرهاي تجسمي است. با استناد به يافته‌هاي باستان شناسان، قدمت بكار گيري اين كهن الگوي جانوري در هنر و آيين‌هاي ساكنان ايران و به ويژه در هنر آرامگاهي، به چند هزار سال پيش برمي‌گردد. شير‌سنگي نمادي جانوري است كه از دير باز به نشانه شجاعت و دليري بر آرامگاه بزرگان ايل بختياري استقرار يافته است. اين نوشتار با مطالعه ميداني وضعيت كنوني ساخت شير‌سنگي، انواع آن، شناخت عوامل موثر در عرضه و تقاضاي آن به عنوان يك كالاي هويتي در مناطق بختياري نشين و ارائه آمار كارگاه‌هاي فعال شير تراشي، در پي روشن كردن رابطه اين نماد با الگوهاي حاكم بر تفكر اهالي فرهنگ بختياري است. داده‌هاي گردآوري شده به شيوه مردمنگاري (با ابزار مصاحبه و ضبط صوت و تصوير) با رويكرد نشانه شناسي ساختاري تحليل شده است. طبق يافته‌هاي اين مطالعه، انطباق ويژگي‌هاي زيستي شير ايراني و زيستگاه آن با قلمرو بختياري‌ها و با شيوه كوچندگي كه از دير باز شيوه غالب زندگي در اين منطقه بوده است و همچنين ارتباط تنگاتنگ انسان و حيوان دراين شيوه زندگي به عنوان عوامل انساني و زيست محيطي موثر در اين نماد پردازيها شناخته شده‌اند. شيرسنگي علاوه بر نقش آرامگاهي در آيين‌هاي شفا و باروري نيز نقش داشته است و در باور بختياري‌ها جايگاه ويژه‌اي دارد لذا اين مطالعه به عوامل روان شناختي اجتماعي، سياسي و فرهنگي كه در حفظ و دوام اين نماد نقش داشته‌اند نيز پرداخته است.

Lion is a repetitive motif in Iranian art especialy in visual ones. According to archaeologists , this animal has been reproducted in Iranian arts and crafts along thousands years. As animal symbol, ston lions are installed on the grave of the Bakhtiari strong and important persons as a sign of courage. This is a fieldwork research on current situation of stone lion cutting as a craft, its workshop and the cultural factors affecting its offer and demand in Bakhtiari territories. The observational and interviewal data which are necessory for an ethnographical approach are collected from the region and are got to analyse and interpret by emphasis on their symbolic and semiotic aspects. The findings show that the symbolism and activities related to stone lion cutting have been affected by (adapted to) the Bakhtiari territories as a natural factor and also by the close relationship between humans and animals in Bakhtiari life style as an effective cultural factor. Furthermore, ston lion plays role in healing and fertility rituals because it has special place in Bakhtiari beliefs. So its survival can be explained obviously with the socio- psychological, political and cultural factors.