مطالعه‌ مردم‌شناختي برساخت هويت‌ مادري به ميانجي زيست‌فناوري با تاكيد بر رحم جايگزين و اهداي جنين

Anthropological Study on Maternal Identity Construction through Biotechnology by Emphasis on Embryo Donation and Surrogate Womb

در حال حاضر به مدد زيست‌فناوري[1]، امكان فرزندآوري بدون تجربه‌ زيسته‌ بارداري، زايمان و شيردهي محقق شده است. به اين معني، دوگانه‌ مادر-كودك به ميانجي تكنولوژي به زنجيره‌‌اي از ارتباطات بين مفاهيم بدل مي‌شود و به صورت مادر درخواست كننده- مادر زيستي- مادر جايگزين- ‌كودك صورت‌بندي مي‌شود. بنابراين، ايجاد فاصله‌ بين مادر و كودك به معني نبود عناصر برسازنده‌ هويت مادر شدن مانند پيوند خوني، بارداري و شيردهي است؛ پس برساخت هويت مادر شدن خدشه‌دار مي‌شود. در اين صورت، با توجه به فقدان عناصر هويت‌بخش، امكان برساخت هويت مادر شدن چگونه ممكن مي‌شود؟ در اين مقاله با طرح پرسش‌هاي مداوم از داده‌ها، روابط درهم ‌تنيده‌ عناصر برسازنده‌ هويت مادري كشف مي‌شوند؛ به اين معني كوشش مي‌شود تا با مصاحبه‌هاي عميق به كشف الگوي‌ برساخت هويت مادر شدن دست ‌يابد. ابزارهاي مفهومي «خود»، «اجراي نمايشي» و «فاصله» به ترتيب در نظريه‌هاي ميد، گافمن و زيمل، شناسايي ارتباط‌هاي صريح براي مفصل‌بندي الگوي هويت را از درون مصاحبه‌هاي عميق امكان‌پذير مي‌كند. نتيجه اينكه، الگوي برساخت هويت فردي مادري بر ديالكتيك دوگانه بدن مادر-جنين در دوران بارداري استوار است اما در چرخه فرزندآوري متكي بر زيست‌فناوري با حضور مادر ‌زيستي و مادر جايگزين فاصله‌ هميشگي بين مادر درخواست كننده و فرزند ايجاد مي‌شود. بنابراين، هر چند كه اجراي نمايشي دوران بارداري و زايمان با رويت‌ناپذير كردن ناباروري در رفع داغ ننگ به طور موقتي موفقيت‌آميز است اما برساخت هويت فردي-اجتماعي مادر شدن از گذر فرايند رويارويي- ترديد - انفصال به صورت غريبه مفصل‌بندي مي‌شود.

On the grace of biotechnology, childbearing is possible with no experience of pregnancy, childbirth and lactation. The mediatory role of technology makes the mother-child dual link to a chain of concepts: intended mother, biological mother, surrogate mother and child.Thus, a created distance between mother and child results the lack of maternal identity elements such as genetic link, pregnancy and breastfeeding. Under such circumstances how the maternal identity is constructed? In this article, the pattern of identity construction have been revealed by asking continuous questions about data which have been collected by deep interviewing. The conceptual tools like “self”, “dramatic performance” and “distance” in Mead, Goffman and Simmel theories make it possible to discover expilit connections to articulate identity patterns. The results show that the construction of maternal identity is based on a dual link of mother’s body and fetus during pregrancy, but with the presence of biological surrogate mother in the biothechnology based childbearing cycle, there is everlasting gap between intended mother and child. Thus, although a dramatic pregnancy performance is temporarily successful in relieving the stigma of infertility and making it invisible, the construction of individual and social maternal identity articulates as a stranger through the process of confrontation-doubt-separation.