بررسي تغييرات مشخصه‌هاي ميكروبي خاك در اثر تغيير در نوع و مدت زمان كاربري (مطالعه موردي: مراتع چهار دانگه كياسرمازندران)

سابقه و هدف: شيو‌ه‌هاي مديريت از جمله تغيير كاربري اراضي يكي از مولفه‌هاي اصلي تغييرات جهاني است كه با تغيير در جوامع ميكروبي (با توجه به نقشي كه در تجزيه مواد آلي و معدني شدن مواد غذايي دارند) فرآيند، ساختار و عملكرد اكوسيستم را تحت تاثير قرار مي‌دهند. تغييرات در مشخصه‌هاي زيستي خاك ناشي از تغيير كاربري اراضي و شيوه مديريت ممكن است منجر به تغييرات مهم در پويايي كربن آلي و تنفس ميكروبي خاك شود و بر چرخه مواد غذايي و رشد گياه اثرگذار باشد. بنابراين براي درك بهتر مديريت انساني بر چرخه كربن ، درك همبستگي بين ويژگي‎هاي ميكروبي خاك در طول تغييرات كاربري زمين ضروري به نظر مي‌رسد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر با هدف بررسي پويايي زماني مشخصه‌هاي ميكروبي خاك در طي تغييركاربري مراتع اطراف شهرستان كياسر چهاردانگه مازندران انجام شد. براي اين منظور در اين حوضه، رويشگاه‌هاي مورد مطالعه شامل روستاي اروست داراي مراتع تبديل شده به اراضي كشاورزي (جو) و باغي (سيب و گردو) با سن بيشتر از 30 سال، با يك مرتع شاهد، روستاي واوسر با مراتع تبديل شده به اراضي كشاورزي (جو) و باغي (سيب و گردو) با سن بيشتر از 20 سال با يك مرتع شاهد و همچنين مراتع تبديل شده به كاربري باغي (سيب و گردو) كمتر از 10 سال، و روستاي ارا با مراتع تبديل شده به اراضي كشاورزي (جو) با سن كمتر از 10 سال با يك مرتع شاهد بود.. نمونه‌برداري از خاك در هركاربري، به‌صورت تصادفي سيستماتيك از عمق 300 سانتيمتري انجام گرفت. در مجموع 10 نمونه خاك از هر كاربري تهيه و جهت تجزيه مشخصه‌هاي فيزيكوشيميايي خاك همانند بافت، وزن مخصوص ظاهري، درصد محتواي رطوبت، كربن آلي، نيتروژن كل، فسفر قابل جذب، اسيديته و مشخصه‌هاي ميكروبي شامل تنفس ميكروبي، تنفس برانگيخته، كربن، نيتروژن و فسفر زي‌توده ميكروبي خاك، ضريب متابوليكي، شاخص قابليت دسترسي به كربن و سهم ميكروبي به آزمايشگاه انتقال داده شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان از مشخصه‌هاي فيزيكوشيميايي (به جز درصد شن و سيلت و وزن مخصوص ظاهري، اسيديته و نسبت كربن به نيتروژن) و مشخصه‌هاي ميكروبي خاك (به‌جز ضريب متابوليكي، شاخص قابليت دسترسي به كربن، سهم ميكروبي و نسبت زي‌توده كربن به زي‌توده نيتروژن) متعلق به كاربري‌هاي باغي با سنين بالاتر از 20 و 30 ساله بود. تحليل مولفه‌هاي اصلي (PCA) بيانگرآن است كه در طول زمان، فعاليت ميكروبي و حاصلخيزي بيشتر خاك دركاربري‌هاي باغ با سنين بيشتر از 20 و 30 سال بوده و موقعيت مكاني كاملا متفاوتي را نشان مي‌دهند. به‌طور كلي نتايج اين پژوهش نشان داد كه تغييرپذيري كربن آلي، نيتروژن كل، اسيديته و محتواي رطوبت خاك در دراز مدت سبب افزايش در مقدار تنفس ميكروبي (تنفس پايه و تنفس برانگيخته) كربن، نيتروژن و فسفر زي‌توده ميكروبي خاك شدند. درصورتي كه ضريب متابوليكي در كاربري باغ با سن كمتر از 10 سال و مرتع شاهد براي اراضي با سن بيشتر از 20 سال، همچنين سهم ميكروبي در كاربري مرتع شاهد براي اراضي با سن كمتر از ده سال داراي بيشترين مقدار بودند اين در حالي است كه شاخص قابليت دسترسي به كربن تفاوت معني‌داري را بين كاربري با سنين مختلف را نشان نداد.نتيجه‌گيري: به‌طور كلي نتايج اين پژوهش نشان داد كه مشخصه‌هاي خاكي دركاربري‌هاي باغي با سنين بالاتراز وضعيت بهتري برخودار بودند همچنين تغييرپذيري در خواص فيزيكوشيميايي خاك در طول زمان سبب تغيير مشخصه‌هاي ميكروبي خاك شد. بنابراين پيشنهاد مي‌شود انجام مطالعات طولاني مدت و اتخاذ استراتژي‌هاي مديريتي جهت كاهش عدم قطعيت و تخمين نرخ ذخيره كربن آلي اكوسيستم‌ها كه بي ارتباط با مشخصه‌هاي ميكروبي خاك نيست، در طول تغييركاربري اراضي لازم و ضروري به‌نظر مي‌رسد.