ارزيابي آلودگي اجزاي ذرات خاك سطحي به فلزات سنگين در كاربري‌هاي مختلف حوضه آبخيز باغان استان بوشهر

حوضه هاي آبخيز منابع تأمين آب آشاميدني شهرها و روستاها هستند و آلودگي آنها به عناصر سنگين، تهديد كننده سلامتي ساكنين حوضه و افرادي است كه از آب و محصولات كشاورزي آنها استفاده مي كنند. با توجه به اهميت حوضه آبخيز باغان در استان بوشهر، اين پژوهش با هدف ارزيابي آلودگي خاك سطحي اين حوضه به برخي فلزات سنگين (Cd، Mn، Ni، Pb، Zn، Cu و Fe) در كلاس هاي مختلف اندازه اي ذرات خاك (كمتر از 2000  و 63  ميكرون) كاربري هاي مختلف ( مرتع، زراعي و باغي) در اين حوضه انجام گرفت. مكان 120 نمونه مركب خاك سطحي (020 سانتي متر) در حوضه با استفاده از تكنيك ابرمكعب لاتين تعيين شد. پس از تيمارهاي اوليه عناصر سنگين به روش اسپوزيتو عصاره گيري و به كمك دستگاه جذب اتمي اندازه‌گيري شدند و با استفاده از شاخص هاي ژئوشيميايي فاكتور آلودگي (Cantamination Factor, CF)، زمين انباشت (Index of geoaccumulation, Igeo) و بار آلودگي (Pollution Load Index, PLI) مورد ارزيابي قرار گرفتند. افزايش معني دار غلظت كل Cu، Cd و Fe با كوچكتر شدن اندازه ذرات خاك در كاربري هاي مختلف اراضي مشاهده شد. روند ميزان CF در همه كاربري ها در كلاس كمتر از 2000 ميكرون و در كمتر از 63 ميكرون به ترتيب Cd Mn Pb Ni Cu Zn Fe مي باشد. ارزيابي آلودگي با استفاده از شاخص CF وضعيت فعلي خاك را در كاربري باغ نسبت به Cd، آلودگي قابل توجه و براي ساير فلزات، آلودگي متوسط نشان مي دهد. مقادير مثبت و معني دار شاخص زمين انباشت (Igeo)  براي فلزات   Cdو Mn در هر دو كلاس اندازه ذرات در همه كاربري ها مشاهده شد. در مجموع نتايج اين پژوهش قرارگيري ترجيحي غلظت برخي فلزات در اندازه ذرات ريزتر خاك را مورد تأييد قرار مي دهد. همچنين شواهد بيانگر تأثير عوامل انساني بر آلودگي خاك سطحي منطقه به فلزات كادميوم و منگنز مي باشد. نتايج اين تحقيق مي تواند اطلاعات ارزشمندي براي ارزيابي ريسك خطر آلودگي خاك هاي سطحي منطقه فراهم نمايد.