بررسي اثر شيفت هاي كاري غير معمول و كم خوابي بر عملكرد شناختي در كارگران صنعت خودرو سازي

زمينه و هدف: چرخه خواب و بيداري يكي از چرخه هاي مهم بيولوژيك است كه تحت تاثير عوامل مختلف محيطي، فيزيولوژيكي و كاري دچار تغيير مي شود. در محيط هاي كاري، عوامل زيادي اين چرخه را تحت تاثير قرار مي دهد كه يكي از مهمترين آن ها شيفت هاي كاري غير معمول مي باشد عدم استراحت و خواب ناكافي در افراد داراي شيفت هاي كاري غير معمول باعث اثرات سوء بر سلامتي آن ها نظير كاهش عملكرد شناختي مي شود. هدف از اين مطالعه بررسي اثرات كوتاه مدت ناشي از كم خوابي بر عملكرد شناختي افراد مي باشد. روش بررسي: مطالعه حاضر به صورت مقطعي در ميان 80 نفر از كاركنان قسمت رنگ در يك صنعت خودرو سازي انجام گرفت. جهت بررسي اثر شيفت كاري عملكردهاي شناختي افراد در دو مرحله يك مرتبه زماني كه شب قبل داراي استراحت و خواب كافي بوده اند و يك مرتبه در حالتي كه به علت شيفت كاري غير معمول شب قبل خواب كافي نداشته اند مورد بررسي قرار گرفت. عملكرد شناختي افراد با استفاده از نرم افزارهاي عصبي شناختي كامپيوتري شامل NBack به منظور ارزيابي حافظه كاري، استروپ جهت ارزيابي توجه انتخابي و زمان واكنش ساده به منظور سنجش زمان واكنش مورد ارزيابي قرار گرفت. كليه تست ها از زمان شروع شيفت كاري صبح تا قبل از ظهر در مكاني آرام به دور از سر و صدا انجام شد. از آزمون هاي آماري آناليز واريانس يك طرفه، آزمون تي زوجي و آناليز همبستگي پيرسون جهت بررسي ارتباط ميان متغيرهاي مورد مطالعه استفاده شد. يافته ها: آناليز تي زوجي نشان داد كه نمرات مربوط به حافظه كاري و توجه انتخابي هنگامي كه كارگران در شيفت صبح بسر مي بردند و دچار محروميت از خواب بودند ضعيف تر از زماني بود كه از خواب كافي در شب قبل بهره مند بودند (p 0.05). ميانگين نمرات مربوط به حافظه در دو حالت با استراحت و بدون استراحت به ترتيب برابر با و 5.79 ± 100.12و 10.13 ±85.23 ( ماكسيمم نمره 120 ميباشد) و همچنين نمرات مربوط به توجه انتخابي به ترتيب 4.4 ± 8.27 و 1.3 ± 2.51 به دست آمد. همچنين نتايج آناليز پيرسون بيانگر همبستگي قوي بين ميزان ساعات خواب و نمرات حافظه ( 0.67= r^2) و همچنين همبستگي نسبتاً خوب بين ساعت خواب و تعداد خطا در متغير توجه (0.44 =r^2) بود. نتيجه گيري: به طور كلي كمبود خواب ناشي از شيفت هاي كاري غير معمول بدنبال در نظر نگرفتن زمان استراحت كافي در تغيير دو شيفت، باعث كاهش عملكرد شناختي افراد در حوزه هاي حافظه و توجه انتخابي شد. در سيستم هاي كاري با شيفت هاي غير معمول تنظيم و تغيير برنامه كاري به منظور در نظر گرفتن ساعت كافي استراحت بين دو شيفت به منظور افزايش كارايي و كاهش خطاي انساني ضروري به نظر مي رسد.