تحليل و بررسي مباني در بكارگيري قواعد عقلي در استنباط فقهي

استناد به قواعد عقلي در استنباط فقهي، مورد مناقشه بسياري از حكيمان و فقيهان متأخّر واقع شده و عمدتاً با اشكال خلط ميان حقايق و اعتباريات، به استدلال ‌هاي عقلي مجتهدان در آثار فقهي و اصولي مناقشاتي وارد كرده ‌اند. با استقراء در اين خصوص به سه ديدگاه مهم دست مي ‌يابيم: منع كلّي استفاده از قواعد عقلي در استنباط فقهي، عدم منع از استناد به قواعد عقلي، و قول به تفصيل ميان قواعد عقلي. اتّخاذ مبنا در اين مسأله، مبتني بر تحليل دو بحث صغروي و كبروي است؛ بحث صغروي از اين كه آيا گزاره ‌هاي اصولي و فقهي، حقيقي است يا اعتباري؟ و در فرض اعتباري بودن، بحث كبروي پيرامون اين كه آيا استناد به قواعد عقلي در اعتباريّات صحيح است يا خير؟ در اين نوشتار،‌ با هدف تمركز بر جايگاه قواعد عقلي در استنباط فقهي، به دفاع از اصوليان عقل‌گرا برآمده و ضمن تحليل مباني و ادلّه در دو بحث صغروي و كبروي، به اشكال خلط حقايق و اعتباريّات پاسخ داده و درصدد اثبات اين فرضيه بر مي ‌آئيم كه در راستاي استنباط احكام فقهي، بر اساس پشتوانه حقيقي‌ اي كه اعتباريّات شرعي دارند مي توانيم از قواعد علوم حقيقي و عقلي استفاده كنيم و در اين راستا، ضابطه و نظريّه تفصيلي جديدي را براي استناد به قواعد عقلي در استنباط احكام شرعي بيان خواهيم كرد.