جايگاه قصد فعل در مسئوليت مدني

در جايي كه فردي خسارتي را موجب شده است مسئوليّت مدني دارد. به موجب قاعده اتلاف كه در ماده 328 قانون مدني متجلّي شده است ضمان زيان رساننده، واجد قصد فعل قطعي است؛ خواه داراي قصد نتيجه باشد؛ خواه نباشد. پرسش اين است كه آيا شخص فاقد قصد فعل مانند نوزاد يا شخص خواب يا كسي كه ارتعاش دست دارد و بدون قصد فعل، ايراد زيان مالي يا جسمي مي نمايد نيز ضامن است يا خير؟ در اين مقاله با ردّ نظريه كساني كه قائلند صِرف انتساب زيان به عامل زيان، براي ضمان كافي است با تفكيك رابطه سببيّت عرفي از رابطه سببيّت فلسفي و با اثبات عدم قابليّت انتساب زيان به شخص فاقد قصد فعل چه در زيان هاي مالي و چه در زيان هاي جسمي وي از مسئوليّت مدني معاف دانسته شده است؛ اما ضمان كه يك حكم وضعي است با توجه به رواياتي مانند «دم المسلم لايذهب هدراً» در صورت وجود سبب، برعهده سبب و در صورت فقدان سبب، از باب عدالت توزيعي و مشاركت اجتماعي بر عهده بيت المال قرار داده شده است.