تحليلي بر تعارضات مراكز خريد بزرگ ‌مقياس شهر تهران از منظر منفعت عمومي

An Analysis of the Conflicts of Tehran's Large-Scale Shopping Centers from the Public Interest Perspective

كالايي‌سازي فضاي عمومي، از جمله فرآيندهاي مؤثر بر توليد فضاهاي شهري است كه در دو دهه اخير در ايران و شهر تهران، منشأ تحولات قابل توجهي بوده است. نمونه بارز اين فرآيند، ساخت‌وسازهاي بي‌رويه تجاري و رشد بي‌سابقه مراكز خريد بزرگ مقياس است. در طي دو دهه اخير مال‌ها در شهر تهران رشد قارچ‌گونه داشته‌اند. مطالعالت زيادي در خصوص پيدايش مال‌ها و اثرات آن‌ها در شهرها ازجنبه‌هاي مختلف انجام شده است. برخي از مطالعات و پژوهش‌ها مراكز خريد را به‌عنوان فضاهاي عمومي مطالعه كرده و اثرات و پيامدهاي آن‌ها را از ابعاد مختلف واكاوي نموده‌اند. در اين پژوهش‌ها به‌طور مستقيم به معيارهاي منفعت عمومي اشاره نشده است، اما در بطن خود، به شاخص‌هايي همچون فراگير بودن براي تمام گرو‌ه‌هاي اجتماعي، دسترس‌پذيري برابر، رايگان بودن، عدم تبعيض، اجتماع‌پذيري و امنيت اشاره كرده‌اند كه جملگي جزء مصاديق نفع عمومي محسوب مي‌شوند. برخي ديگر از مطالعات، پروژه‌هاي بزرگ مقياس شهري را از منظر منفعت عمومي تحليل كرده‌اند كه مگامال و مال‌ها نيز جزيي از اين پروژه‌ها محسوب مي‌شوند. از آن‌جا كه توسعه مال‌ها تا حد زيادي وابسته به اراده سرمايه‌گذاران بخش خصوصي- و البته با همراهي مجوزهاي صادره از سوي نهادهاي دولتي- است، از اين رو، مي‌توان گفت انگيزه اصلي از توليد و توسعه چنين فضاهايي، به‌طور صرف كسب سود از فضا است از طرفي، استقبال عمومي از اين مراكز و نقشي كه به‌عنوان فضاي عمومي مبتني بر مصرف در كلانشهرها يافته‌اند، اين الزام را به وجود مي‌آورد تا اثرات و پيامدهاي آن‌ها از جنبه‌هاي مختلف مورد بررسي قرار گيرد. در اين مقاله تعارضات مراكز خريد بزرگ مقياس شهر تهران از ديدگاه منفعت عمومي بررسي شده است.

The commodification of the public space is one of the influential processes on the generation of the urban spaces, which has been the origin of considerable evolutions in the recent two decades. An example of this process is the excessive commercial constructions and the unprecedented growth of large-scale shopping centers. Over the last two decades, malls were developed irregularly in Tehran. Various studies have been conducted on the emergence of malls and their effects and consequences on the cities from different perspectives. Some of these studies investigated the shopping centers as public spaces and analyzed their effects and consequences from various aspects. The public interest has not been mentioned directly or indirectly in these studies. However, they stated the characteristics, such as inclusiveness for all social groups, equal accessibility, being free, lack of discrimination, sociability, and security, all of which are considered examples of the public interest. Other research analyzed the large-scale urban projects from a public interest perspective, among which are the mega malls and malls. Since the development of the malls considerably depends on the will of the private sector investors along with the permissions issued by the government organizations, thus, it can be said that the main motivation for the production and development of these spaces is earning profit from the space. On the other hand, the public’s welcome of these centers and their role as the public space based on the consumption in the metropolitans requires the study of their effects and consequences from various aspects. The current paper studied the conflicts of the large-scale shopping centers of Tehran from the public interest perspective.