بازخواني نقش هويت اجتماعي در ساخت فضاي جمعي (نمونه مورد مطالعه: ميدان نقش جهان اصفهان به‌مثابۀ فضاي جمعي عصر صفوي)

Study on the Role of Social Identity in Creation of a Public Space (Case study: Naghsh-e-Jahan Square in Isfahan as a Public Space of the Safavid Era)

فضاهاي جمعي هر تمدن ازجمله مباحث مهم در تعيين هويت اجتماعي آن عصر است و تاريخ اجتماعي زمينه اي هدايتگر در شكل گيري و موفقيت اين فضاهاست. براي بازيابي هويت ازدست‌رفتۀ اقوام با توجه به حفظ تسلسل هويت تاريخي، مي توان به گذشته رجوع و خوانشي مجدد از نشانه ها و معاني نهفته در كالبد نمود. در دورۀ صفوي علي رغم استفاده از قوه قهريه و تصرف در اموال عمومي در رونداحداث ميدان نقش جهان، اين فضا پس از مدتي مورداستقبال قرارگرفت كه آثار آن تا به امروز باقي است. اين مقاله در پي يافتن چگونگي اثرگذاري حكومت صفوي در استحاله معناي فضا و ايجاد هويت اجتماعي فضاهاي جمعي است. به‌عبارت‌ديگر پرسش از چگونگي ساخت هويت اجتماعي ويژه عصر صفوي و نقش آن در ساخت فضاي جمعي مطلوب اين پژوهش بوده است . پژوهش حاضر بر اساس مطالعۀ اسنادي و كتابخانه اي از روش پژوهش تاريخ اجتماعي، به تأثيرات گرايش هاي اجتماعي در معماري مي پردازد. به اين منظور پس از معرفي بن‌مايه فكري حكومت صفوى، نتايج اجتماعيِ حاصل از اين انديشه ها و اثرات آن بر معماري فضاي جمعي و مقبوليت اجتماعي آن بررسي قرار مي‌گيرد. اين تحقيق بر اين فرض استوار است كه اقداماتي كه از لحاظ سياسي و فرهنگي در جهت ايجاد يكپارچگي ديني و فرهنگي انجام شده است، بيشترين تأثير را در هويت‌بخشي به فضاهاي جمعي داشته است. نتيجه حاصل ازين پژوهش روشن ساخت كه فضاي جمعي عصر صفوي از لحاظ عوامل زماني شكل گيري شامل سه بعد سياسي، ديني و سرزميني و از منظر علت‌ها در رويۀ اجتماعي شامل سه بخش نظام‌مند كالبدي و فضايي و ساخت است و اين عوامل منجر گرديد كه فضاهاي جمعي اين دوران واجد ويژگي‌هاي منحصر به فردي شود كه جز در نگاه حاكمان، رفته رفته از ديد مخاطبان فضا نيز مشروعيت و هويتي اجتماعي يافت.

The Public spaces of each civilization are among the important issues in determining the social identity of that era and social history is a guiding background in the formation and success of these spaces. In order to recover the lost identity of the tribes, considering the preservation of the historical identity sequence, it is possible to refer to the past and re-read the signs and meanings hidden in the body. In the Safavid period, despite the use of force and seizure of public property in the process of construction of Naghsh-e-Jahan Square, this space was welcomed after a while, the effects of which remain to this day. This article seeks to find out how the Safavid government influenced the transformation of the meaning of space and the creation of social identity of Public spaces. In other words, the question has been how to construct a special social identity of the Safavid era and its role in constructing the desired Public space of this research. The present study, based on a documentary and library study of the social history research method, deals with the effects of social tendencies in architecture. For this purpose, after introducing the intellectual foundation of the Safavid government, the social results of these ideas and its effects on the architecture of the Public space and its social acceptance are examined. This research is based on the assumption that the measures taken politically and culturally to create religious and cultural integration have had the greatest impact on the identification of Public spaces. The result of this study made it clear that thePublic space of the Safavid era in terms of time factors of formation includes three dimensions of political, religious and territorial and in terms of causes in social practice includes three systematic parts of physical and spatial and construction and these factors led to collective spaces. This period should have unique characteristics that, except in the eyes of the rulers, gradually gained legitimacy and social identity from the point of view of the space audience