تأثير كيتوزان و نانو كود منيزيم بر عملكرد و صفات فيزيولوژيك ژنوتيپ‌هاي كنجد در شرايط تنش خشكي

Effect of Chitosan and Nano-Magnesium Fertilizer on Yield and Physiological Traits of Sesame Genotypes under Drought Tension Conditions

به­ منظور بررسي اثر كيتوزان و كود نانو منيزيم بر عملكرد و صفات فيزيولوژيك دو رقم كنجد در شرايط تنش خشكي، آزمايشي به­صورت اسپيلت فاكتوريل بر مبناي بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در منطقه ورامين استان تهران در سال زراعي 97-1396 انجام شد. قطع آبياري بر اساس مقياس BBCH به‌عنوان فاكتور اصلي (آبياري مطلوب، قطع آبياري در مراحل 65 و 75 BBCH) و فاكتورهاي فرعي شامل ارقام اولتان و دشتستان 2 و محلول ­پاشي نانو منيزيم (محلول­پاشي و عدم محلول ­پاشي) و كيتوزان (صفر، 4/8 و 6/4 گرم بر ليتر) بودند. نتايج نشان داد كه تنش خشكي، نانو كود و كيتوزان بر صفات عملكرد و اجزاي عملكرد و صفات فيزيولوژيك ارقام كنجد معني­دار بودند. بيشترين تعداد كپسول در تيمار آبياري مطلوب با ميانگين 110/7 عدد در بوته بود. كمترين عملكرد دانه در تيمار عدم كاربرد كيتوزان تحت شرايط تنش شديد (آبياري تا BBCH65) مشاهده شد كه در مقايسه با آبياري مطلوب و كاربرد 6/4 گرم بر ليتر كيتوزان كاهش 69/8 درصدي داشت. آبياري تا BBCH65 در هر دو شرايط كودي كاربرد و عدم كاربرد نانو كود منجر به افت 23/8 و 21/9 درصدي محتوي روغن شد. تيمار آبياري مطلوب داراي بيشترين درصد روغن (50/25 درصد) و عملكرد روغن (578/5 كيلوگرم در هكتار) بود و آبياري تا BBCH65 كمترين ميانگين درصد روغن (40/05 درصد) و عملكرد روغن (199/0 كيلوگرم در هكتار) را داشت. ژنوتيپ دشتستان-2 تحت شرايط آبياري مطلوب بيشترين محتوي كلروفيل كل را داشت كه در مقايسه با تنش شديد افزايش 30/4 درصدي نشان داد. در مقايسه مابين دو ژنوتيپ مورد آزمايش، دشتستان 2 از نظر صفات عملكرد و اجزاي عملكرد و ميزان روغن در مقايسه با رقم اولتان از ميانگين بالاتري برخوردار بود. به­ طور كلي نتايج نشان داد كه قطع آبياري در مرحله 65BBCH منجر به كاهش عملكرد و اجزاي عملكرد شد كه با محلول­ پاشي نانو كود منيزيم و كيتوزان اثرات منفي ناشي از تنش تعديل شد. همچنين ميزان تحمل ژنوتيپ دشتستان-2 در مقايسه با اولتان بالاتر بود و واكنش مثبت بيشتري به كاربرد اين كودها نشان داد.

In order to investigate the effect of chitosan and nano magnesium fertilizer on yield and physiological traits of two sesame cultivars under drought tension conditions, a split factorial experiment based on randomized complete blocks design with three replications was conducted in Varamin region of Tehran during 2018-2019 cropping year. The irrigation cut-off based on the BBCH scale as the main factor (optimal irrigation, irrigation cut off at stages 65 and 75BBCH) and sub factors including Oltan and Dashtestan 2 cultivars and nano magnesium foliar application (application and non-application) and chitosan (zero, 4.8 and 6.4 gram per liter). The results showed that drought tension, nano-fertilizer, and chitosan on yield and yield components traits and physiological traits of sesame cultivars were significant. The highest number of capsules was observed in optimal irrigation treatment with an average of 110.7 plants per plant. The lowest grain yield was observed in the non-application of chitosan under severe tension conditions (irrigation up to 65 BBCH), which decreased by 69.8 percent compared to optimal irrigation and application of 6.4 gram per liter chitosan. Irrigation up to 65 BBCH in both application and non-application of nano-fertilizer resulted in 23.8 and 21.9 percent reduction in oil content. The optimal irrigation treatment had the highest oil percentage (50.25 percent) and oil yield (578.5 kilogram per hectare) and irrigation until 65BBCH had the lowest average oil percentage (40.05 percent) and oil yield (199.0 kilogram per hectare). Dashtestan-2 genotype had the highest total chlorophyll content under optimal irrigation conditions, which showed a 30.4 percent increase compared to the severe tension. Comparison between the two tested genotypes showed that Dashtestan-2 had a higher mean in terms of yield and yield components and oil content traits compared to Oltan cultivar. In general, the results showed that the irrigation cut-off at 65BBCH stage led to a decrease in yield and yield components, which negative effects of tension were mitigated by foliar application of nano-magnesium fertilizer and chitosan.