بررسي اثر قارچ مايكوريزا و آبياري تكميلي بر رشد، عملكرد و اجزاي عملكرد نخود (Cicer arietinum L.) در دو فصل كشت پاييزه و بهاره در شرايط اقليمي استان ايلام

Investigation the effect of mycorrhizal fungus and supplementary irrigation on growth, yield and yield components of Chickpea (Cicer arietinum L.) in two seasons of autumn and spring cultivation in climatic conditions of Ilam Province

به­ منظور بررسي بررسي اثر قارچ مايكوريزا بر رشد و عملكرد نخود پاييزه و بهاره تحت شرايط تنش آبي در ايلام، آزمايشي به­ صورت اسپليت اسپليت پلات در قالب بلوك­ هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. اين آزمايش داراي سه عامل فصل كاشت، كود و آبياري تكميلي بود. فصل كاشت در دو سطح پاييزه و بهاره به ­عنوان كرت اصلي، آبياري تكميلي شامل 3 سطح (شاهد يا ديم، يكبار آبياري در مرحله گلدهي، دو­بار آبياري در مرحله گلدهي) در كرت­هاي فرعي و عامل كود شامل 4 سطح (شاهد، مايكوريزا، كود شيميايي (نيتروژن و فسفر) و مايكوريزا با كود شيميايي (نيتروژن و فسفر) در كرت­هاي فرعي فرعي بود. نتايج تجزيه واريانس حاكي از تاثير معني­دار عامل اصلي فصل كاشت بر روي عملكرد دانه داشت، به ­طوري كه عملكرد دانه در كاشت پاييزه نخود 32 درصد بيشتر از كاشت بهاره بود. بر اساس نتايج به ­دست آمده از نظر عملكرد دانه، كاشت در فصل پاييز شرايط مناسب براي گياه نخود است. بيشترين عملكرد دانه در تيمار كود شيميايي+ مايكوريزا با دوبار آبياري به ميزان 2495 كيلوگرم در هكتار به­ دست آمد. مصرف توام كودهاي شيميايي و كود مايكوريزا به­ صورت معني­داري محتواي كلروفيل كل برگ را نسبت به شاهد به ميزان %56/5 افزايش داد. در مجموع نتايج نشان داد كه كشت پاييزه نخود همراه با استفاده تركيبي از كودهاي شيميايي به­همراه كود زيستي مايكوريزا و آبياري تكميلي در دو مرحله داراي قابليت ارتقا و بهبودي عملكرد و اجزاي عملكردي نخود در شرايط آزمايش بوده و مي‌تواند به­عنوان گزينه مديريتي در كشت نخود در منطقه توصيه گردد.

In order to investigate the effect of mycorrhizal fungus on the growth and yield of autumn and spring chickpeas under water tention in Ilam, a split-split plot experiment was conducted in a randomized complete blocks design with three replications. The experiment had three factors: planting season, fertilizer and supplementary irrigation. Planting season in two levels of autumn and spring as the main plot, supplementary irrigation including 3 levels (control or rainfed, once irrigation in flowering stage, twice irrigation in flowering stage) in sub-plots and fertilizer factor including 4 levels ( Control, mycorrhiza, chemical fertilizer (nitrogen and phosphorus) and mycorrhiza with chemical fertilizer (nitrogen and phosphorus) were in the sub-sub-plots. The results of analysis of variance showed a significant effect of the main factor of planting season on grain yield, so that grain yield in autumn planting of chickpeas was 32 percent higher than spring sowing. According to the results obtained in terms of grain yield, sowing in autumn is a suitable condition for chickpea plant.The highest grain yield in the treatment of chemical fertilizer + mycorrhiza with twice irrigation was obtained at 2495 kilograms per hectare. Combined use of chemical fertilizers and mycorrhiza fertilizer significantly increased the chlorophyll content of whole leaves compared to the control by 56.5 percent. Overall, the results showed that cultivation of chickpeas with the use of a combination of chemical fertilizers along with mycorrhiza biofertilizer and supplementary irrigation in two stages has the ability to improve the yield and functional components of chickpeas in the experimental conditions and can be recommended as a management option in chickpeas cultivations in the region.