بررسي الگوي غنا و تنوع اشكوب علفي در گراديان ارتفاعي جنگل هاي زاگرس (مطالعه موردي: جنگل‌هاي بلوط ايراني - تاف خرم آباد)

Pattern of understory species richness and diversity along an altitudinal gradient in Persian oak (Quercus brantii Lindl.) forests

درك الگوي مكاني تنوع و غنا گونه ­اي و عوامل موثر بر آن نتايج مهمي براي حفظ و مديريت تنوع زيستي ارائه مي­ دهد. در پژوهش حاضر تغييرات شاخص­ هاي غنا و تنوع گونه ­هاي علفي در طول گراديان ارتفاعي (700 متر) جنگل هاي بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) تاف شهرستان خرم ­آباد بررسي شد. بدين منظور در هر طبقه ارتفاعي 100 متري از دو قطعه نمونه 500 مترمربعي مستطيلي با توزيع تصادفي براي اندازه­ گيري ويژگي­ هاي فيزيوگرافي، متغيرهاي خاكي و درصد تاج­ پوشش اشكوب درختي استفاده شد. در هر قطعه نمونه نيز از 3 زير قطعه­ نمونه چهار مترمربعي تصادفي براي برداشت اشكوب علفي استفاده شد. پس از اندازه­ گيري­ ها، تغييرات غنا و تنوع گونه ­اي با استفاده از تحليل همبستگي بررسي و مهمترين مولفه­ هاي محيطي تاثيرگذار نيز با استفاده از تجزيه مولفه­ هاي اصلي (PCA) مشخص شدند. طبق نتايج بين شاخص ­هاي غنا، تنوع و يكنواختي با تغييرات ارتفاع و شيب ارتباط معني­ داري مشاهده نشد، در حالي كه بين شاخص­ هاي تنوع و يكنواختي با ميزان تاج ­پوشش همبستگي منفي مشاهده شد. برخلاف عدم رابطه بين شاخص­ هاي تنوع و يكنواختي با متغيرهاي خاكي، شاخص­ هاي غنا با ميزان رس و سيلت همبستگي مثبت و با مقادير كربن آلي، پتاسيم، نيتروژن و ماسه همبستگي منفي نشان دادند. نتايج PCA نيز مقادير پتاسيم، فسفر، كربن آلي، رطوبت اشباع، اسيديته، ارتفاع از سطح دريا و تاج ­پوشش را مهم­ترين عوامل تاثيرگذار منطقه نشان داد. بنابراين علي­رغم عدم وجود الگوي مشخص در شاخص ­هاي غنا و تنوع گونه­اي، ميزان تاج پوشش از عوامل تاثيرگذار بر شاخص­ هاي تنوع و يكنواختي و متغيرهاي خاكي از عوامل تاثيرگذار بر شاخص­ هاي غنا در منطقه است.

To manage and conserve biodiversity, comprehensive knowledge of spatial patterns of species richness and diversity and effective factors on them is necessary. The changes of diversity and richness indices at an altitudinal gradient (700 meters) in Persian oak (Quercus brantii Lindl.) forests “Taf catchment in Khoram Abad” was investigated in this study. The physiographic and soil properties, and tree canopy cover were measured by the two 500 m2 sampling plots in each 100 m altitudinal classes. The three randomly located subplots (4m2), was used to investigate the ground herbal layer in each sampling plot. Based on the results there is not any significant correlation between richness, evenness, and diversity indices with altitude and slope, while a negative significant correlation was seen between evenness and diversity indices with tree canopy cover. Contrary to the absence of correlation between evenness and diversity indices with soil properties, there is a positive correlation between the amount of soil clay and silt and negative correlation between soil OC, K, N, and sand with richness indices. The results of PCA analysis showed that the amount of K, P, OC, saturated water content, pH, altitude, and tree canopy cover are the most important environmental factor in the study area. Despite the absence of specific patterns in richness, and diversity indices along the altitude gradient, the findings show that tree canopy cover affects evenness and diversity indices, and the soil properties affect richness indices.