وضعيت زنان در نظام اجتماعي ساسانيان در عصر پسامزدكي و تأثير آن در تأليف ارداويراف‌‌نامه

مطابق محتواي كتب فقهي و حقوقي تدوين‌يافته در دورۀ ساساني و طبق نظر محققان اين حوزه، جنسيت يكي از ملاك‌ها و معيارهايي بوده كه باعث ايجاد تفاوت ميان وضعيت حقوقي افراد جامعه ‌شده، به‌طوري كه وظايف و حقوق زن در ساختارها و نهادهاي اجتماعي مطابق با قوانين حقوقي و جايگاه فرودستي زنان نسبت به مردان را نشان مي‌‌دهد اين برتري مردان نسبت به زنان در محتواي برخي متون اين دوره چون متن ارداويراف‌نامه كه متعلق به قرن ششم ميلادي و زمان حكومت خسرو انوشيروان (531-579م) بوده است، كاملاً مشهود به‌ نظر مي‌‌رسد. غالب محتواي اين متن پيشگويانه، ناظر بر شرح مجازات‌هاي دوزخي زناني است كه در عرصۀ روابط خانوادگي و زناشويي قصور كرده يا مرتكب گناه شده‌‌اند. از طرفي مزدك نگاه ويژه و البته ساختارشكنانه‌‌اي به زنان داشته است. منابع رسمي ساساني، شعارها و اهداف مزدك دربارۀ زنان را منفي ارزيابي كرده‌‌اند، اما به‌دنبال رويكرد خاص مزدك به زنان جامعه، ذيل شعار مساوات‌‌خواهي براي همگان، آزادي‌هايي به زنان اعطا شد كه پيامد آن، رفتارهاي هنجارشكنانه‌‌اي از سوي مردمان عموماً طبقات پايين جامعه بوده كه در نهايت منجربه بروز بي‌نظمي و فساد مي‌شود. در اين مقاله تلاش بر اين است بر اساس منابع اوستايي و پهلوي و منابع فارسي و عربي در بطن نظام اجتماعي ايران، توليد متن ارداويراف‌نامه را واكنشي اصلاحي از سوي دين‌‌مردان و صاحبان حكومت در برابر بي‌نظمي‌‌‌‌ها و فساد ناشي از نشر تعاليم مزدكي در جامعۀ ايران نشان داده شود و معلوم شود كه توليد اين متن، اقدام اصلاحي و هدفمند در راستاي اصلاحات اجتماعي خسرو انوشيروان جهت اعاده و احياي نظم در جامعه، بعد از قيام مزدك بوده است.