تحليل جامعه‌شناختي گفتمان سياست زباني در دورۀ پهلوي اول (با تأكيد بر مصوبات شوراي عالي معارف)

نوسازي در دولت رضاشاه، داشتن سياست زباني مشخص در حوزه‌هاي اداري و آموزش‌وپرورش را ضروري كرد. سياست زباني انتخابي در اين دوره استفاده از زبان فارسي و به حاشيه راندن زبان‌هاي ديگر ايران بوده است. مقالۀ حاضر به اين سؤال مي‌پردازد كه استراتژي گفتماني جهت تثبيت سياست زبان واحد در دورۀ پهلوي اول چه بوده است. براي تحليل اين مسئله، ديدگاه‌هاي نظري با ساختار مفهومي زير بيان شد: دولت رضاشاه با «بحران در نظم اخلاقي جامعه»، «بسيج منابع» و «زنجيره‌هاي تعامل روشنفكران» درصدد بود گفتمان مدنظر را تثبيت كند. اين تحقيق با روش تحليل گفتمان انتقادي فركلاف، مصوبات شوراي عالي معارف را تحليل كرده است. يافته‌هاي حاصل از تحليل متن مصوبات نشان مي‌دهد كه نظم گفتماني در موضوع سياست زباني، متمركز و يكسان‌ساز بوده است و با توجه به بافت و شرايط اجتماعي در اين دوره، ناسيوناليسم فرهنگي مبتني‌بر زبان فارسي مسلط شده است. نتايج پژوهش بيانگر اين واقعيت است كه دولت اقتدارگراي رضاشاه با اجراي پروژۀ مدرنيزاسيون، شبكۀ تعامل روشنفكران را تقويت، منابع و امكانات موجود را بسيج و زمينۀ بي‌ثباتي در نظم اخلاقي و فرهنگي پيشين را ايجاد كرد و گفتمان سياست زباني يكسان‌ساز را تحكيم بخشيد.