مطالعه فنولوژي و منحني پاسخ گونهSalsola kerneri (Wol.) Botsch. به گراديان عوامل محيطي در مناطق استپي استان يزد

Phenological study and response patterns of Salsola kerneri along the gradient of environmental factors in steppe regions of Yazd province

عوامل محيطي غير زنده تأثير عمده‌اي در پراكنش و عملكرد گونه‌هاي گياهي دارند. با توجه به اهميت گياه Salsola kerneri (آنك) از نظر حفاظت خاك و توليد علوفه، در اين تحقيق به بررسي اثر متغيرهاي خاك و توپوگرافي بر پاسخ اين گونه با استفاده از مدل‌‌جمعي تعميم‌‌يافته ((Generalized Additive Models; GAM در استان يزد پرداخته شد. الگوي پاسخ گونه S. kerneri در امتداد گراديان رطوبت ‌‌اشباع خاك و درصد لاشبرگ سطح خاك، از مدل افزايشي (Monotonic increase)، پيروي كرده و با افزايش مقادير مذكور، عملكرد آن نيز بيشتر شد. برعكس، پاسخ اين گونه در امتداد گراديان مقدار هدايت الكتريكي، از مدل كاهشي(Monotonic decrease) پيروي كرده و با افزايش اين عامل، عملكرد (درصد پوشش تاجي) آن كاهش يافت. الگوي پاسخ گونهS. kerneri در امتداد گراديان درصد شن، رس، آهك و ارتفاع از سطح دريا، از مدل زنگوله‌‌اي (Unimodal)، پيروي كرده و حد بهينه رشد آن براي اين عوامل، به‌‌ترتيب 59 ، 23 ، 12 و 2200 متر از سطح دريا بود. نتايج مطالعات فنولوژي گونه آنك نشان داد كه مرحله رويشي اين گياه از نيمه دوم اسفند‌‌ماه آغاز ‌مي‌گردد. ظهور گل معمولاً از اوايل تيرماه آغاز و از دهه سوم شهريورماه بذور تشكيل مي‌شوند. ريزش بذر از اواسط آبان‌‌ماه شروع و تا هفته اول آذرماه همزمان با رسيدن مرحله‌‌اي بذرها، ادامه دارد. زمان مناسب براي جمع‌آوري بذرها اواخر آبان‌ماه مي‌باشد. مطالعه رويشگاهي اين گياه در سايت‌هاي مورد مطالعه در استان يزد نشان داد گونه S. kerneri در مناطقي با اقليم خشك سرد با متوسط بارندگي حدود 100 تا 120 ميليمتر و متوسط دماي حدود 14 تا 16 درجه سانتي‌گراد، رويش دارد. با توجه به رويشگاه‌هاي مورد مطالعه، گونه S. kerneri در ارتفاع بين 1750 تا 2400 متر از سطح دريا پراكنش دارد. اين گونه در خاك‌هاي لوم رسي-شني با شوري بين 0/7 تا 4/5 دسي زيمنس بر متر و اسيديته 8/5-7/5 مي‌رويد. با توجه به عكس‌العمل اين گياه به گراديان عوامل محيطي مورد مطالعه، توصيه مي‌شود در برنامه‌هاي اصلاحي مراتع در استان يزد با استفاده از اين گونه، به خصوصيات رويشگاهي و خواهش‌هاي اكولوژيكي آن توجه شود.

Non-living environmental factors have a major impact on the distribution and yield of plant species. To this end, the relationship between soil and topographic variables on the response of Salsola kerneri (Wol.) Botsch plant species in Yazd province is evaluated. Generalized Additive Models (GAM) were used to investigate the specieschr('39') response to environmental factors. The results showed that S. kerneri grows in areas with cold arid climate with an average rainfall of about 100 to 120 mm and an average temperature of about 14 to 16 ° C. According to the studied habitats, S. kerneri is distributed at an altitude of 1750 to 2350 meters a.s.l. This species grows in clay-sandy loam soils with salinity between 0.7 to 4.5 and acidity of 8.2 and nitrogen content of 0.04. The average canopy cover of this species in Sadrabad and Khoranagh habitats is 1.8 and 1.3 percent, respectively. Response pattern of S. kerneri along the saturation moisture and litter percentage of soil surface, followed the monotonic increase model, and with the increase of these values, its frequency and percentage of vegetation increased. Conversely, the response of this species along the slope of the amount of electrical conductivity (EC) follows the monotonic decrease model, and with the increase of this factor, the presence and percentage of vegetation has decreased. response pattern S. kerneri followed the Unimodal model along the slope of sand, clay, limestone and altitude, and its optimal growth rate for these factors was 59, 23, 12 and 2200 meters above sea level, respectively. The results of S. kerneri phenology studies showed that the growth of this plant begins in the second half of March. Flowering usually begins in early July and seeds are formed in the third decade of September. Seed shedding begins in mid-November and continues until the first week of December, when the seed stage arrives. The best time to collect seeds is late October. Examining the ecological needs of S. kerneri in relation to topographic and soil factors, provided valuable information about this species that can be considered in vegetation management and rangeland improvement operations in similar areas.