نگرش زيبايي‌‌شناختي به موتيف اسليمي در هنر اسلامي با توجه به زيبايي آزاد و پيوستۀ كانت

كانت به‌‌دقت يك انشعاب براي زيبايي‌‌شناسي ذوقي در نظر گرفت كه مستقل و خودمختار است و به‌‌طور مستقيم از عرصۀ علاقه‌‌هاي نظري و عملي، حسي و از امر مطبوع و خير متمايز است. او دو نوع زيبايي آزاد و وابسته را از هم متمايز كرد و بيان زيبايي وابسته در حكم زيبايي‌‌شناختي را نمادي از مفاهيم اخلاقي در نظر گرفت. وجه نظر زيبايي‌‌شناس هنگام بيان حكم محض ناظر به طرح و تركيب‌‌بندي صرف به شمار مي‌‌آمد و حكم زيبايي‌‌شناختي غيرمحض با دقت در مواد آزاد يا رنگ‌‌ها و صداها و اشكال ساخته مي‌‌شد. در اين صورت مفاهيم اخلاقي به‌‌عنوانِ نمادي از زيبايي محض به‌‌عنوانِ محمول حكم بيان مي‌‌گردند. در نظر كانت، زيبايي في‌‌نفسۀ نقوش اسليمي در زمرۀ اطلاق مفاهيم فاهمه و نيز شناخت نظري نبود؛ اما آيا طبقه‌‌بندي كانت از اسليمي به‌‌عنوانِ زيبايي آزاد، مي‌‌تواند بستري مناسب براي ديگر رويكردها و نگرش‌‌ها به هنر اسلامي فراهم آورد؟ خود واقعۀ زيبايي محض برآمده از هماهنگيِ پيشين‌‌بنياد فاهمه و مخيله به‌‌منزلۀ بستري براي ورود به رويكردهاي ديگر محسوب مي‌‌شود؛ به‌‌علاوه پشتيبان و عمق‌‌دهنده به آراي افرادي محسوب مي‌‌شود كه خواهان برطرف‌‌كردن نقصان‌‌هاي روش‌‌شناختي مختلف سنت‌‌گرا، عرفاني و نمادين هستند.