توصيف كيفي اختلال معنايي در تبليغ دين (نگرشي آسيب‌‌‌‌شناسانه از منظر روحانيون مبلّغ نخبه)

Qualitative Description of Semantic Disorder in Islamic Preaching (Pathological View from the Perspective of Elite Preachers)

تبليغ دين فراگرد ارتباط بين مردم و روحانيت با هدف ترويج آموزه‌هاي ديني است و انواع اختلال ارتباطي مانعي مؤثر در اين زمينه خواهند بود و شناسايي آن‌ها از منظر جامعه‌‌‌شناسي ارتباطات مي‌تواند نسخۀ مناسبي را براي ارتقاي كيفي تبليغ دين ارائه دهد. چارچوب مفهومي اين پژوهش بر اساس مدل «منبع‌ معني» بنا نهاده شده كه به روند فراگرد ارتباط و اختلالات آن مي‌پردازد و پژوهشگران، با بهره‌گيري از روش توصيف كيفي ساندلوسكي و مصاحبه‌هاي عميق با طلاب نخبۀ تبليغي، اختلال معنايي در تبليغ دين را توصيف كرده‌اند. ميدان تحقيق تمامي روحانيون مبلّغي هستند كه هر ساله در دفتر تبليغات اسلامي، تلاش‌هاي تبليغي آن‌ها ارزيابي مي‌شود. نمونه‌‌گزيني نيز 21 نفر از نخبگان تبليغي هستند كه در دو همايش «برترين‌هاي تبليغ» تقدير شدند. براساس بازنمايي داده‌ها، مشاركت‌كنندگان، مفاهيم مهجورشدۀ آيات و روايات، تفسير به‌رأي و غلط‌خواني، ذيل مقولۀ «قرآن‌گريزي» و همچنين مفاهيم منبري‌هاي خواب‌پرداز، خرافه‌زايي، درويش‌گرايي و كرامت‌سازي، ذيل مقولۀ «خواب‌زدگي ‌و‌ خرافه‌گرايي» توصيف شده‌اند. همچنين مشاركت‌كنندگان مفاهيم كليشه‌هاي محتوايي، تعميمي و زماني را ذيل مقولۀ «كليشه‌هاي تبليغي»؛ و مفاهيم جامعه‌گريزي، كاركرد‌گريزي و منظومه‌گريزي را ذيل مقولۀ «دين فردي» توصيف كرده‌اند.

The propaganda of the religion is a process of communication between people and the clergy with the aim of promoting religious teachings; and various types of communication disorders will be an effective obstacle in this regard. Identifying them from the sociological perspective of communication can provide an appropriate version to improve the quality of religious preaching. The conceptual framework of this research is based on the “meaning source” model, which deals with the communication process and its disorders. Having employed the method of Sandelowski qualitative description and conducted deep interview with the elite Islamic preachers, the researchers described the disorders in Islamic preaching. The field of research was all the clerics whose clerical effort was evaluated in the Islamic Propagation Office every year. The sample selection included 21 elite preachers who had honored in two conferences of “Preaching Excellence”. Based on the representation of the data, the abandoned concepts of verses and narrations, the subjective interpretation and misreading were categorized as “Avoiding the Koran” as well as the concepts of dreamer preachers, superstition generation, dervishism and miraculous dignity creation categorized as “dreaming and superstition”. The participants also described the concepts of content, general and temporal stereotypes under the category of “preaching stereotypes”; and the concepts of society-avoidance, function-avoidance, and system-avoidance under the category of “individual religion.”