سنجش و تبيين عملكرد محدوده‌ها و حريم‌هاي شهري در كنترل سرريز رشد شهري استان مازندران

0Assessment and Explanation of Performance of Urban Growth Boundary (mahdodeh-e-shahri) and Urban Protection Area (harim-e-shahri) on Control of Overspill Growth in Mazandaran

تعريف و تعيين محدوده و حريم براي شهرها، ابزار رسمي و قانوني سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي براي كنترل سرريز رشد شهري و نظارت بر ساخت‌وسازها در پيرامون شهرها است. طبق قانون، شهرداري‌ها موظف به استفاده از اين ابزار در جهت جلوگيري از ساخت و ساز‌هاي بي‌رويه در خارج از محدوده‌هاي شهري هستند، موفقيت عملكرد اين ابزار در كنترل، كاهش و هدايت گسترش ساخت و ساز‌هاي پيراشهري موضوعي است كه در اين پژوهش مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در پژوهش حاضر، تلاش مي‌شود داده‌هاي روند رشد جمعيت نقاط سكونتي واقع در قلمروي محدوده‌ها، حريم‌ها و نواحي خارج از حريم چهار شهر ساري، آمل، بابل، قائمشهر (به‌عنوان نمونه آماري از جامعه شهر‌هاي استان)، با نظر به تأثير تصويب محدوده و حريم‌هاي شهري (در قالب تهيه طرح‌هاي جامع شهري) در آن روندها به دو روش آمار توصيفي و استنباطي بررسي و بدين واسطه موفقيت عملكرد اين قلمرو‌هاي مديريتي در كنترل سرريز رشد جمعيت پيراشهري نشان داده شود. يافته‌هاي پژوهش با توجه به نتايج تحليل توصيفي از مقايسه روند رشد سكونت‌گاه‌هاي واقع در حريم نسبت به محدوده شهر و پهنه خارج از حريم، مقايسه نرخ رشد قبل و بعد از تعيين حريم در طرح‌هاي جامع و همين‌طور يافته‌هاي حاصل از آزمون‌هاي آماري انجام‌شده نشان مي‌دهد عملكرد حريم‌هاي شهري در كنترل سرريز رشد شهري در نواحي پيراشهري مازندران موفق نبوده است و رشد در حريم، به‌ويژه در سكونت‌گاه‌هاي با فاصله كمتر از محدوده بعد از تصويب حريم نيز اصولاً كاهش نيافته است.

Demarcation of urban growth areas (Mahdode-e-Shahri) and urban protection areas (Harim-e-Shahri) are formal and regulatory tools for policymaking and planning with the aim of controlling urban development and growth spillover beyond the cities. According to the law, municipalities are obligated to prevent illegal and unplanned land developments by using these planning tools. Assessing the function and performance of these tools to control and direct the expansion of peri- urban development is the main goal of the current study. In this case, researchers try to figure out the growth trend of city peripheries by considering the approval of urban growth areas and urban protection areas (confirmed by current master plans) and using the population of residential areas located in different territories known as urban growth areas, urban protection areas and outside the protection areas of four main cities in Mazandaran province (Sari, Amol, Babol, Ghaemshahr). Research findings show the incompetency and inability of urban protection areas to control growth spillover in peri-urban areas of Mazandaran province. Growth in urban protection areas especially in settlements with less distance from urban growth area hasn't been reduced after adoption of these planning tools.