روابط تجاري ايران و روسيه در دوره دوم حكومت صفويه (1135-996ق./1723-1588م.)

روابط سياسي و بازرگاني ايران با كشورهاى اروپايى و برخي كشورهاى همسايه از عصر صفوى قوت گرفت. دولت روسيه نيز با اهداف سياسي و تجاري باب روابط را با دولت صفويه گشود و راه‌هاي شمالي امكانات فراواني را براي آن كشور فراهم ساخت كه رابطه خود را با ايران از طرف درياي خزر و سرزمين‌هاي شرق و غرب اين دريا برقرار كند. نخستين روزنه روابط تجاري ايران و روسيه در دوره صفوي از طريق سفارت نماينده كمپاني مسكوي براي شاه طهماسب اول صورت گرفت، اما در دوره شاه عباس اول مناسبات تجاري دو كشور وارد مرحله جديدي شد. در واقع او در زمينه تجارت خارجي انعطاف و تساهل را به عنوان راه برون رفت از انزواي ايران صفوي برگزيد. به اين ترتيب ايران را به پيكره جهان رو به رشد پيوند زد. اما با مرگ شاه عباس اول جانشينان وي علاقه كمتري به تجارت نشان دادند. همچنين دو كشور ضمن فرستادن سفارت‌هاي خود به كشور يكديگر علاوه بر اهداف سياسي، منافع تجاري را نيز در دستور كار اين سفارت‌ها قرار دادند. از جمله گروه‌هايي كه نقش كليدي در روابط تجاري ايران و روسيه ايفاء كردند، ارامنه بودند. سرانجام با به قدرت رسيدن پطر كبير معادلات سياسي تجاري دو كشور به سود روسيه پايان يافت. در مقاله حاضر با در نظر داشتن ين روند، بررسي تفصيلي با هدف آشكار نمودن چگونگي روابط تجاري ايران و روسيه صورت مي‌گيرد و جايگاه سياسي توجه به اين نوع رابطه تبيين مي‌شود.