كليدواژه :
شبكه شهري , فضاي جغرافيايي , تعادل فضايي , خراسان رضوي
چكيده فارسي :
اهداف
نظم فضايي تحت تاثير پديده‌هاي طبيعي و انساني، شبكه شهري را تشكيل مي‌دهد. در نظام شهري متعادل به‌‌علت وجود عملكردها و فعاليت‌هاي سلسله‌مراتبي در شهرهاي مختلف و ارايه خدمات متناسب با جمعيت موجود، پيوندهاي سلسله‌مراتبي بين آنها برقرار است. هدف پژوهش حاضر، بررسي چگونگي شبكه شهري براساس تحليل عملكردي و عوامل موثر بر تغيير شكل شبكه شهري استان خراسان رضوي بود.
ابزار و روش‌ها
پژوهش توصيفي- تحليلي حاضر در سال 1394 به‌روش پيمايشي، بين 118 نفر از كارشناسان استانداري، اداره كل راه و شهرسازي استان خراسان رضوي، فرمانداري‌ها، شهرداري‌ها، جهاد دانشگاهي دانشگاه فردوسي، اساتيد جغرافياي دانشگاه فردوسي مشهد و شهرداران شهرهاي خراسان رضوي انجام شد كه به‌روش نمونه‌گيري دردسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش‌نامه محقق‌ساخته بود. عوامل موثر بر عدم تعادل فضايي از طريق مدل‌سازي معادله ساختاري از نوع تحليل عاملي تاييدي و اكتشافي و با استفاده از نرم‌افزار SPSS 22 و Lisrel 8.52 ارزيابي شد.
يافته‌ها
عوامل اقتصادي، زيربنايي و سياسي با بار عاملي 0/77، 0/75 و 0/70 بيشترين تاثير را در عدم تعادل فضايي داشتند.
نتيجه‌گيري
شهر مشهد در بالاترين و شهر باجگيران در پايين‌ترين سطح از نظر عوامل توسعه قرار دارند. از بين عوامل موثر در عدم تعادل فضايي، تغييرات تقسيمات كشوري در سطح استان (تبديل روستا به شهر)، حاكميت نظام بسيط متمركز، عدم توجه به نقش شهرهاي مياني در تقسيم كار (عوامل سياسي)، تمركز فعاليت‌ها در كلان‌شهرها، تخصيص اعتبارات به‌طور نامتناسب در سطح استان و تمركز نقش‌ها در مشهد (عوامل اقتصادي) و تمركز خدمات برتر آموزشي و بهداشتي- درماني (عوامل زيربنايي) نقش موثرتري دارند.
چكيده لاتين :
Aims Affected by natural and human phenomena, the spatial order forms the urban network.
In a balanced urban system, due to hierarchical functions and activities in different cities, and
fair provision of services to the existing population, there are hierarchical links between cities.
The aim of this study was to investigate the urban network based on functional analysis and
factors affecting the urban network deformation in Khorasan Razavi province.
Instruments & Methods Using survey research method, the present descriptive-analytical
study was conducted in 2015 among 118 experts of the provincial government, Road and Urban
Development Office of Khorasan Razavi province, Governorate, Municipalities, University Jihad
of Ferdowsi University, Geography professors of Ferdowsi University of Mashhad, and mayors of
Khorasan Razavi province; In this study, convenience sampling method was used. The research
tool was researcher made questionnaire. Factors affecting spatial imbalance were evaluated
through structural equation modeling and confirmatory and exploratory factor analysis, using
SPSS 22 and Lisrel 8.52 software.
Findings Economic, infrastructural, and political factors had the greatest effect on spatial
imbalance with factor loading of 0.77, 0.75, and 0.75, respectively.
Conclusion Mashhad is at the highest and Bajgiran is at the lowest level in terms of development
factors. Among the factors influencing the spatial imbalance, the changes in the country’s
division in the provincal level (change village to city), centralized system governance, the lack
of attention to the role of the middle cities in division of labor (political factors), the focus of
activities in metropolises, disproportionate allocation of credits at the provincial level, the focus
of roles in Mashhad (economic factors), and the focus of superior educational and health-care
services (infrastructural factors) have a more effective role.
