تحليل پيامدهاي استقرار مرز و اجراي طرح ها و سياست هاي مرزي نمونه موردي روستاهاي مرزي ايران و افغانستان (يزدان، كبوده و مزرعه نظرخان)

Analyzing the Consequences of Border Establishment and Border Policies on the Settlements of Border Region. A Case Study of Iran-Afghanistan Border Villages (Yazdan, Kaboodeh, and Nazarkhan farm)

شكل‌گيري مرز و استقرار خط مرزي بين دو كشور، داراي پيامدها و آثار سياسي، اقتصادي و اجتماعي- فرهنگي به‌خصوص در سطح محلي و سكونت‌گاه‌هاي مرزي است. بر اين اساس، ممكن است شكل‌گيري مرز و اجراي سياست‌هاي مرزي يك حكومت منجر به توسعه اقتصادي- اجتماعي مناطق و سكونت‌گاه‌هاي مرزي شود يا برعكس ترسيم مرز مانعي در فرآيند توسعه تاريخي منطقه مرزي باشد. مرزهاي ايران و همسايگان طي زماني نسبتا طولاني و براساس قراردادها، معاهدات و حكميت‌هاي مختلفي تعيين و ترسيم شد. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي و با استناد به اطلاعات و يافته‌هاي كتابخانه‌اي و ميداني به‌دنبال بررسي فرآيند شكل‌گيري مرزهاي شرقي در محدوده استان خراسان جنوبي و تحولاتي است كه در طي حدود چهار دهه در اين مناطق صورت گرفته است. بخشي از مرزهاي شرقي ايران، از جمله مرزهاي استان خراسان جنوبي در سال 1935 توسط حكميت فخرالدين آلتاي تعيين و ترسيم شد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد، تعيين و ترسيم اين مرز موجب شد برخي از سكونت‌گاه‌ها و روستاهاي مرزي مانند كبوده و يزدان در اين سوي مرز و نظرخان در سمت افغانستان قرار گيرد. اين سكونت‌گاه‌ها طي چهار دهه گذشته داراي تحولات و تغييرات مختلفي شده‌اند به‌نحوي كه روستاهاي مرزي چون كبوده، يزدان و غيره در راستاي طرح اسكان عشاير و امنيت مرز تخليه و تخريب شده و ساكنان آنها در روستاي بارنجگان اسكان داده شده‌اند و از طرفي مزرعه نظرخان در آن سوي مرز در حال حاضر تبديل به يك روستاي خطي با جمعيتي بالغ بر 7هزار نفر تبديل شده است. تخليه اين روستاهاي مرزي در راستاي طرح تعيين حريم براي مرز و كوچ اجباري ساكنان آن به مكان جديد ضمن بروز نارضايتي مرزنشينان، موجب بروز تنش‌هايي نيز بين ساكنين قديمي و مهاجرين جديد شده است. همچنين از تحولات مثبت صورت‌گرفته در محدوده مورد مطالعه مي‌توان به ايجاد بازارچه مرزي يزدان اشاره كرد.

The formation of the border and the establishment of a border line between the two countries have political, economic and cultural-social consequences and impacts, especially at local and border settlements level. In this research, the consequences of the border establishment, border policies, and the plan to strengthen border guard (Forces) at several points of settlements such as Yazdan, Kaboodeh, and Nazarkhan have been discussed. This descriptive-analytical research, based on library and field pieces of information/findings seek to investigate the formation process of eastern borders within South Khorasan province and also the developments that during about six decades have taken place in these areas. The results of researchers showed that the determination and establishment of this border caused that some border villages such as Kaboodeh and Yazdan placed on this side of the border, and Nazarkhan was placed on the Afghan side. The consequences of these border policies have led to evacuation and destruction of border villages such as Kaboodeh and Yazdan, along the Nomands resettlement plan and security, and also their inhabitants were resettled in the Barenjgan city; in the other hand, Nazarkhan farm across the border has now changed into a linear village with a population of over 5 thousand people. The evacuation of these border villages along with the border privacy delimitation project, and also the forced migration of its residents to a new location has resulted in tensions between old residents and new immigrants in addition to causing discontent between borderers.