نقش موقعيت جغرافيايي شهر تلمسان در تاب آوري و پايايي دولت زياني

The role of the geographical location of Tlemcen in the resilience and reliability of the Zayyanid government

هر حادثه يا روند تاريخي در كنار زمان، محدود به مكان و جغرافيا هم هست. در واقع جغرافياي تاريخي بررسي نقش عوامل و پديده‌هاي جغرافيايي به‌ويژه جغرافياي طبيعي در شكل گيري رويدادهاي تاريخي است. به‌عنوان نمونه مطالعه دقيق موقعيت برخي از شهرها نشان مي‌دهد كه انتخاب محل آن‌ها به‌هيچ وجه اتفاقي نبوده و ظاهرا طي فرآيندي كاملا دقيق صورت گرفته است. تلمسان، شهري در شمال آفريقا كه در قرون ميانه به پايتخت مغرب اوسط مشهور شده بود نمونه‌اي از يك شهر استراتژيك با قدرت مقاومت كم نظير است. اين شهر كه بيش از سه قرن پايتخت دولت زياني يا بنوعبدالواد بود، (دولتي كه از همه سو با دول متخاصم محاصره شده بود)، ركورد بيش‌ترين و طولاني‌ترين محاصره‌هاي نظامي‌ و اقتصادي در شمال آفريقا را به خود اختصاص داده است اما در اكثريت قريب به اتفاق اين حملات و محاصره‌ها، تاب آوري بالايي از خود نشان داده و همين تاب آوري به پايايي و تداوم دولت زياني به مدت سه قرن انجاميده است. به‌نظر مي‌رسد موقعيت منحصر به فرد جغرافيايي و موانع طبيعي دفاعي، در كنار قرار گرفتن بر سر چهار راههاي مهم تجاري كه موجب افزايش ثروت عمومي ‌و سطح رفاه اجتماعي بوده است، به‌علاوه منابع سرشار آبي و دشت‌هاي حاصل‌خيز و زمين‌هاي كشاورزي كه تامين آذوقه مورد نياز مردم را تا حدود زيادي تضمين مي‌كرد، عامل اصلي اين تاب آوري شهري و در نتيجه پايايي و تداوم دولت زياني به رغم دشمنان فراوان گرديده كه در اين مقاله ابعاد آن بررسي مي‌شود.

Historical geography is the study of the role of geographical factors and phenomena, especially natural geography in the formation of historical events. For example, a careful study on the location of some cities shows that the selection of their location was not accidental and was done through a precise process. Tlemcen, a city in North Africa, known as the capital of the Middle West in the Middle Ages, is an example of a strategic city. This city, which for more than three centuries was the capital of a state of Ben-Abd al-Wad, (a state surrounded on all sides by hostile states) It holds the record for most and longest military and economic sieges in North Africa, but in the vast majority of these attacks and sieges, it has shown high resilience. It seems that the unique geographical location and natural defense barriers along with being located at important trade crossroads that have increased public wealth and social welfare, in addition to abundant water resources and fertile plains and agricultural lands that provide food. This set of factors led to the continuation of the government of Banu Abdul Wad.