نشانه‌شناسي فرهنگي هستۀ بنيادين «هزار و يك شب» بر اساس متون هم‌ريخت

«هزار و يك شب» از رستۀ جامع الحكايات و متنِ تو در توي ادبيات عاميانۀ فارسي است. قصۀ بنيادين اين كتاب بر پايۀ قصه‌گويي «شهرزاد» شكل گرفته است و بر گِرد هستۀ بنيادين، ساير قصه‌ها در كنار هم چيده شده‌اند. فضاي نشانه‌اي اين كتاب همسان با ساير متون هم‌ريخت فرهنگيِ ايران قديم است. اين پژوهش با رويكرد توصيفي تحليلي در متون هم‌ريخت فرهنگي، بر پايۀ نظريۀ نشانه‌شناسي فرهنگي يوري لوتمان: مطالعۀ ارتباط دوسويه و نقش‌مند ميان نظام‌هاي نشانه‌اي متفاوت، به بررسي خاستگاه نشانه‌هاي فرهنگي «هزار و يك شب» و خويشاوندي آن با متون هم‌ريخت در سپهر نشانگاني ادب عاميانۀ فارسي مي‌پردازد و از نشانه‌شناسي فرهنگي «هزار و يك شب» و بررسي آراي پژوهشگران «هزار و يك شب» با تكيه بر قصۀ بنيادين آن و همساني با متون هم‌ريخت نتيجه مي‌گيرد: ساختار كتاب، ترجمه، بازتوليد معنا و محتواي آن در گسترۀ سپهر نشانگان فرهنگي و هويت ايراني شكل گرفته است و «هزار و يك شب» بازتاب دهندۀ مناسبات اجتماعي ـ فرهنگيِ بستر توليدكنندۀ ايراني خود است. رابطۀ «خود» ايراني با فرهنگ «ديگري» در گفتگومندي فرهنگ‌ها شكل گرفته است.