معرفت‌شناسي واقع‌گراي ديني

«نظريه معرفت‌شناسي واقع‌گراي ديني» كه مؤلف مقاله آن را ارائه كرده است، بر مقدمات و مقوِّمات چندي استوار است. اين مقدمات و مقومات را در قالب اصول و انگاره‌هاي هشت‏گانه‌ در اين مقاله تبيين شده است. خلاصه نظريه عبارت است از: 1. «معرفت» برايند فرايندهايي است كه با عناصر شش‎گانه زير در پيوند است: يك) فاعل معرفت (شناخت‌بخش) كه حق تعالي است؛ دو) وسايط و وسايل معرفت (شناخت‌افزارها)؛ سه) معِدّات معرفت (شناخت‏يارها)؛ چهار) موانع معرفت (شناخت‌شكن‌ها)؛ پنج) قابل معرفت (شناختگر/ شناسنده) كه انسان است؛ شش) متعلق معرفت (شناخته) كه موجودات‏اند. 2. تكون معرفت برايند دو فرايند «طولي عمودي» و «عرضي افقي»‌اي است كه در ترابط با اطراف شش‎گانه پيش‌گفته صورت مي‌بندد. 3. فرايند «طولي عمودي» تكوّن معرفت، از «سپهر ربوبي» آغاز و با طي فرايند خاص و مناسب با هر يك از وسايط و وسايل معرفت، به «ساحت انساني» تنزل مي‌كند. 4. فرايند «عرضي افقي» نيز كه با چهار ضلع/ عنصر مرتبط است در ساحت بشري و متناسب با مقتضيات نشئه ناسوت و در تعامل ميان عناصر چهارگانه اين فرايند (عناصر دوم، سوم، چهارم، و ششم) صورت مي‌بندد. 5. براي دستيابي به آگاهي قدسي كه معرفت صائب است، بايد عوامل دخيل در تكون معرفت به‎درستي مديريت شوند. 6. توليد علم ديني نيز از فرايند و سازكارهاي مذكور در تبيين نظريه معرفت‌شناسي واقع‌گراي ديني تبعيت مي‌كند.