تاثير تخصصي شدن بر رقابت‌پذيري گردشگري استان‌هاي كشور: كاربردي از اقتصادسنجي فضايي

توزيع نابرابر تاسيسات، تقاضا و توسعه گردشگري در استان‌هاي مختلف كشور، ناشي از سطوح متفاوت رقابت‌پذيري استان‌ها در بخش گردشگري است. از جمله دلايلي كه مي‌تواند تاثير بسزايي در اين تفاوت داشته باشد، تخصصي شدن زيربخش‌هاي مختلف گردشگري در استان‌ها است، اما به دليل وجود آثار غيرمستقيم و عملكرد دولت‌هاي محلي در تخصصي شدن گردشگري استان‌ها، لزوما ارتباط بين اين شاخص با رقابت‌پذيري گردشگري همسو نيست. اين مطالعه با هدف بررسي تاثير تخصصي شدن گردشگري (به تفكيك تخصصي شدن توليد، تخصصي شدن واحدهاي اقامتي، تخصصي شدن آژانس‌هاي مسافرتي و تخصصي شدن تورهاي مسافرتي) بر رقابت‌پذيري اين بخش بين استان‌هاي مختلف كشور از روش اقتصادسنجي فضايي و داده‌هاي تلفيقي استفاده كرده است. داده‌ها براي 31 استان كشور طي دوره 13951390 بوده است. نتايج حاصل از خودرگرسيون فضايي (SAR)، بيانگر آن است كه بجز تخصصي شدن واحدهاي اقامتي، ساير شاخص‌هاي تخصصي شدن گردشگري، تاثير مثبت و معني‌دار بر رقابت‌پذيري گردشگري داشته‌اند؛ به طوري كه هم شاخص‌هاي طرف تقاضا (تخصصي شدن آژانس‌ها، تخصصي شدن خدمات تور مسافرتي و...) و هم شاخص طرف عرضه (تخصصي شدن توليد)، ارتباط مثبت و معني‌دار با رقابت‌پذيري گردشگري دارند. معني‌دار نبودن تخصصي شدن واحدهاي اقامتي، مي‌تواند ناشي از اثرات غيرمستقيم و گسترده موجود در انحراف سرمايه‌گذاري‌هاي صورت گرفته در تاسيسات اقامتي و بويژه صنعت هتلداري باشد. همچنين بررسي نتايج مدل فضايي در خصوص شاخص «تخصصي شدن خدمات تور»  نشان مي‌دهد كه ماندگاري گردشگر در استان‌هاي مرزي كشور، بالاتر از استان‌هاي مركزي (تهران، البرز، قم، قزوين، مركزي، اصفهان و يزد) است. اين نتيجه‌گيري براي شاخص تخصصي شدن تور مسافرتي، بيانگر ضعف خدمات تورگرداني در عملكرد به عنوان يك ابزار پيشرفته جذب گردشگر و افزايش ماندگاري گردشگر در استان‌هاي مقصد است.