شناسايي كانون‌هاي فعاليت تاوايي نسبي تراز 500 هكتوپاسكال مؤثر بر بارندگي در ايران

به منظور واكاوي همبستگي بين بارندگي بخش هاي مختلف ايران با پراكنش زماني و مكاني كانون هاي فعاليت تاوايي نسبي، مقادير ماهانه تاوايي نسبي در بازه زماني 2017-1981 با استفاده از باد مداري و نصف النهاري پايگاه داده هاي بازتحليل NCEP-DOE در تراز فشاري 500 هكتوپاسكال در محدوده مكاني 10تا70 درجه شرقي و 10تا70 درجه شمالي محاسبه شد. داده هاي بارندگي ماهانه كشور نيز در همان بازه زماني از 97 ايستگاه سينوپتيك كشور دريافت شدند. آن گاه با استفاده از روش تحليل مؤلفه هاي اصلي، كانون هاي فعاليت تاوايي نسبي در منطقه مورد مطالعه و كانون هاي بارشي كشور شناسايي شدند. سپس تحليل همبستگي كانونيكال بر روي نمره عاملي اين كانون ها اجرا شد و با شناسايي سه تركيب خطي مختلف، محدوده هاي فضايي فعاليت تاوايي نسبي مؤثر بر بارندگي بخش هاي مختلف كشور شناسايي شدند. در تركيب خطي اول تغييرات تاوايي نسبي تراز 500 هكتوپاسكال در محدوده خاورميانه و مديترانه شرقي با بارندگي شرق كشور، به ميزان 0.7 همبستگي مثبت دارد و در صورتي كه مقادير تاوايي نسبي در محدوده ياد شده مثبت باشد، بارندگي در شرق كشور افزايش مي يابد. در تركيب دوم تغييرات تاوايي نسبي تراز ياد شده در محدوده شرق اروپا با بارندگي سواحل جنوبي درياي خزر به ميزان 0.65 همبستگي منفي دارد. بدين معني كه هر چه تمايل مقادير تاوايي نسبي روي شرق اروپا به سمت مقادير منفي تر باشد، بارندگي در حاشيه جنوب غربي درياي خزر بيش تر مي شود. در تركيب سوم نيز تغييرات تاوايي نسبي روي منطقه چرخندزايي تركيه و قبرس نيز با بارندگي شمال غربي ايران به ميزان 0.5 همبستگي مثبت داشته و تاوايي مثبت در آن محدوده منجر به افزايش بارندگي در شمال غربي كشور مي شود. اين سه تركيب خطي در مجموع 82.5 درصد از پراش مشترك بين تاوايي نسبي و بارندگي را توضيح مي دهند.