بررسي روند تغييرات تبخير و تعيين نقش عوامل مؤثر بر آن با استفاده از روش‌هاي رگرسيون چندك و رگرسيون چندك بيزي (مطالعه موردي: ايستگاه هاشم‌آباد گرگان)

تبخيرتعرق از مؤلفه‌هاي مهم چرخه هيدرولوژيك است كه تحت تأثير عوامل مختلف اقليمي است كه اين عوامل خود نيز تحت تأثير تغيير اقليم مي‌باشند. در اين پژوهش به منظور بررسي روند تغييرات تبخيرتعرق ناشي از عوامل مؤثر برآن از آزمون منكندال و دو روش رگرسيون چندك و رگرسيون چندك بيزي استفاده شد تا ضمن مقايسه اين دو روش در تشخيص روند در چندك‌هاي مختلف سري زماني تبخيرتعرق، دليل احتمالي آن نيز مشخص شود. براي اين منظور از سري‌هاي فصلي داده‌هاي هواشناسي ايستگاه سينوپتيك هاشم آباد گرگان در دوره زماني 1363-1397 استفاده شد. آزمون منكندال فقط براي فصل زمستان روند كاهشي تبخير را نشان مي‌دهد در حالي كه كمترين شيب تغييرات روند در چندك‌هاي مختلف در اين فصل مي‌باشد و فصل تابستان داراي بيشترين شيب روند افزايشي تبخير بين 0.66 تا 1.14 درصد بترتيب براي چندك‌هاي پاييني تا بالايي مي‌باشد. در فصل بهار شيب افزايشي 0.75 در چندك‌هاي بالايي به تدريج به شيب كاهشي 0.72 تغيير مي‌كند. در فصل پاييز چندك‌هاي پاييني داراي شيب بيشتري تا 0.66 مي‌باشند و فصل زمستان چندك‌ها از كمترين شيب بين 0.14 تا 0.08 برخوردارند. نتايج بررسي عوامل مؤثر برتبخير نيز نشان مي‌دهد تغييرات دما سهم بيشتري را در تغييرات تبخير روزانه دارد و با بزرگ‌تر شدن چندك، شيب افزايشي نيز بيشتر مي‌شود. رابطه بين رطوبت نسبي با تبخير از يك شيب كاهشي پيروي مي‌كند و پس از دما در رتبه دوم قرار مي‌گيرد. در نهايت مي‌توان نتيجه گرفت در ايستگاه هاشم آباد گرگان، تغييرات معني‌داري در تبخير رخ داده است كه روش رگرسيون چندك اين تغييرات را به خوبي آشكار مي‌كند. همچنين در فصل تابستان كه خشك‌ترين و گرم‌ترين فصل سال مي‌باشد، افزايش شدت روند تبخير در اين منطقه با توجه به كشت تابستانه، باعث افزايش مصرف آب در كشاورزي طي سال‌هاي اخير شده كه با اين روند در آينده افزايش بيشتري خواهد يافت.نتايج مقايسه ي مدل هاي چندك نيز نشان داده است كه روش رگرسيون چندك بيزي نتايج دقيق تر و معتبري نسبت به روش رگرسيون چندك فراواني گرا ارائه مي دهد و به صورت كلي روش هاي رگرسيون چندك براي محاسبه ي تغييرات در متغيرهاي اقليمي و نيز بررسي عوامل مؤثر بر روي يك متغير اقليمي خاص به منظور مديريت بهتر در جهت كاهش خسارت هاي احتمالي مفيد مي باشند.