تحليل گفتمان مسلط در غزليات حافظ بر مبناي وجوه چالشي-استدلالي نظريه كنش‌گفتار

كنش گفتار، يكي از مباحث مهم كاربردشناسي و فلسفه زبان است كه پژوهشگر در تحليل خود، بيشترين نقش را به گفتمان در بافت قائل مي‌شود. اين مقاله بر آن است كه از گفتمان مسلط غزليات حافظ روشنگري كرده و نشان دهد كه شاعر، در جايگاه يك منتقد اجتماعي، براي القاي ديدگاه‌هاي خود به مخاطب، چگونه از شيوه‌هاي كلامي متعدد و كنش‌هاي گفتار بهره برده است. بررسي كنش‌هاي گفتار غزليات حافظ، براي كشف ابعاد نظام باورهاي او، داراي اهميت پژوهشي است. فرض بر اين است كه گفتمان مسلط و وجه مميزه غزليات حافظ، گفتمان رندي است و از ايدئولوژي و نحوه ارتباط شاعر با نهادهاي قدرت حكايت دارد. بدين منظور، بر اساس مباحث مرتبط با نظريه كنش گفتار با محوريت الگوي پنج‌گانه‌ جان سرل، عمل نموديم و داده‌هاي مستخرج از ديوان را به روش‌هاي آماري توصيفي، مورد تحليل و تفسير قرار داديم. ره‌آورد تحقيق، حاكي از آن است كه حافظ، در توليد گفتمان خود، از كنش‌هاي تلفيقي و شيوه‌هاي مختلف استدلال ازجمله آمرانه اقناعي چالشي ترغيبي استفاده كرده تا با تأثيرگذاري بهتر بر مخاطب، او را به جهان باورهاي خود دعوت كند؛ همچنين، گفتمان مسلط در غزليات اين شاعر، گفتمان رندي است.