پديد آورندگان :
رهنما، شهرام دانشگاه لرستان - گروه معارف، لرستان، ايران , بهراميان، مسعود دانشگاه پيام نور، قشم، ايران , اميري، مهرداد دانشگاه لرستان - گروه الاهيات، لرستان، ايران
كليدواژه :
موعود گرايي , ابوهاشم محمد بن حنفيه , عبدالله بن معاويه , جناحيه
چكيده فارسي :
زمينه‌هاي اجتماعي، تاريخي و اقتصادي اسلام در عصر اموي (41-132 ه.ق.) و اوايل دوره اول عباسي (132-232 ه.ق.)، جهان اسلام را با جنبش‌ها مواجه كرد كه خصلت موعودگرايانه و مهدوي ويژگي مشترك‌شان بود. جنبش‌هاي مهدوي‌گرايانه با توجه به موقعيت مذهبي، سياسي و اجتماعي، از مباني نظري متفاوتي در باب موعودگرايي همچون فرزند پيامبر k و از نسل فاطمه h بودن، شعار «الرضا من آل محمد»، مقام «بابيت» امام زمان j و ... پيروي كرده‌اند. حركت جناحيه، كه مهم‌ترين جريان بعد از فوت عبدالله بن معاوية بن عبدالله بن جعفر بن ابي طالب است (130 ه.ق.)، متأثر از همين انگيزه بود كه البته اين قيام در تاريخ تقريباً به فراموشي سپرده شده است، زيرا اولاً جنبش گسترده عباسيان آن را تحت‌الشعاع خود قرار داد و ثانياً خود عبدالله بن معاويه شخصيتي است كه در منابع متهم به غلو، اباحي‌گري و تندخويي بوده و به صورت جدي به او پرداخته نشده است. اين مقاله با رويكرد توصيفي‌تحليلي و با مطرح‌كردن اين پرسش كه انديشه موعودگرايي از نظر تاريخي چه تأثيري بر جنبش جناحيه داشته، به ابعاد مختلف اين جنبش پرداخته است. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه تأثير انگيزه موعودگرايي در مرحله اول قيام چندان مؤثر نبوده، اما در مرحله دوم قيام و بعد از مرگ رهبر آن، ابومسلم خراساني، در زندان هرات (130 ه.ق.) نمود عيني پيدا كرده و خود را در سه جريان «عبدالله همان مهدي»، «عبدالله واسطه بين منجي آخرالزمان» و «عبدالله واسطه نفر هاشمي» نشان داده است.
چكيده لاتين :
The social, historical and economic contexts of Islam in the Umayyad era (41-132 AH) and the early first Abbasid period (132-232 AH) confronted the Islamic world with movements in which the belief in Mahdism was a common feature. Mahdist movements, based on their religious, political and social status, had different theoretical foundations concerning the savior, such as being the son of the Prophet (S), being a descendant of Fatima (SA), bearing the slogan "Al-Reza men Al Mohammad" (The Chosen from the Family of Mohammad (S)), having the position of representative etc. Jenahiyyah, which was the most important current after the death of Abdollah ibn Moawiyah ibn Abdollah ibn Jafar ibn Abi Talib (130 AH), was influenced by this motive. However, their uprising has been almost forgotten in history, because, firstly, it was overshadowed by the massive Abbasid movement, and secondly, Abdollah ibn Moawiyah is a figure who has not been taken seriously in the sources and has been accused of exaggeration, antinomian and harshness. Taking a descriptive-analytical approach and raising a question about the historical impact of the thought of Mahdism on the Jenahiyyah movement, this article deals with the various dimensions of this movement. The results show that the motive of Mahdism did not have much effect on the first stage of the uprising, but in its second stage and after the death of its leader, Abu Moslem Khorasani, the motive appeared objectively in Herat prison (130 AH) and manifested itself in the three currents of "Abdollah is the same as Mahdi", "Abdollah is the liaison of the savior of the apocalypse" and "Abdollah is the liaison of a Hashemi person".
