مطالعه تأثير خاك‌پوش زنده بر خصوصيات فنولوژيك و عملكرد كمي و كيفي دانه رقم آفتابگردان(Helianthus annuus L.)

اهداف: پژوهش حاضر به منظور تعيين مناسب‌ترين زمان كاشت خاك‌پوش زنده ( شنبليله) بر فنولوژي، كيفيت دانه و عملكرد ارقام آفتابگردان انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمايش در سال 1396 در دانشگاه رازي به‌صورت فاكتوريل بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي اجرا شد. فاكتور اول كاشت شنبليله در چهار سطح (عدم كشت خاك‌پوش زنده (شاهد)، كاشت شنبليله 15 روز قبل، همزمان و 15 روز بعد از آفتابگردان) و فاكتور دوم سه رقم آفتابگردان (پروگرس، فرخ، لاكومكا) بود. يافته‌ها: كاشت شنبليله قبل از آفتابگردان منجر به كاهش عملكرد كمي و كيفي آفتابگردان شد. به ‌طوري كه عملكردهاي دانه، روغن و پروتئين آفتابگردان در شرايط كاشت خاك‌پوش زنده 15 روز قبل از آن به ترتيب 38.5، 37.9 و 43.6 درصد كمتر از تيمار شاهد بود. همچنين وقوع مراحل ستاره‌اي شدن، گلدهي، تشكيل طبق و رسيدگي فيزيولوژيك به ترتيب به ميزان 69.8، 21.8، 24.5 و 82.6 درجه روز رشد بيشتر (4.4، 1.1، 1 و 4.3 روز ديرتر) از شرايط شاهد رخ داد. با اين حال كاشت خاك‌پوش زنده همزمان و 15 روز بعد از آفتابگردان بر عملكرد كمي و كيفي دانه‌هاي آفتابگردان تأثير مثبت داشت. عملكردهاي دانه، روغن و پروتئين با كاشت همزمان به ترتيب 39.4، 36.4 و 43.3 درصد بيشتر از شاهد بود. اين مقادير با كاشت خاك‌پوش زنده بعد از آفتابگردان به ترتيب 25.5، 26.7 و 23.5 درصد به‌دست آمدند. وقوع مراحل گلدهي و تشكيل طبق در شرايط كاشت همزمان به‌ترتيب به 20.8 و 47.1 درجه روز رشد (0.7 و 1.4 روز زودتر) و در شرايط كاشت خاك‌پوش زنده بعد از آفتابگردان به 42.3 و 112.6 درجه روز رشد كمتر (1.8 و 4.6 روز زودتر) از شاهد احتياج داشت. بين ارقام آفتابگردان، وقوع مراحل فنولوژيك براي رقم پروگرس ديرتر از ارقام فرخ و لاكومكا بود. دانه‌هاي رقم فرخ بيشترين محتواي روغن را داشتند (36 درصد). بيشترين عملكرد دانه (3426 كيلوگرم در هكتار)، روغن (1203 كيلوگرم در هكتار) و پروتئين (536 كيلوگرم در هكتار) به رقم لاكومكا اختصاص يافت. نتيجه‌گيري: كاشت زودهنگام خاك‌پوش زنده به دليل ايجاد رقابت بين بوته‌هاي شنبليله با بوته‌هاي جوان آفتابگردان، منجر به رشد رويشي ضعيف و تأخير زمان وقوع مراحل رشد فنولوژيك آفتابگردان خواهد شد. اين نتايج اهميت انتخاب رقم مناسب و به حداقل رساندن رقابت از طريق انتخاب زمان مطلوب كاشت خاك‌پوش زنده زنده كه باعث برتري اثر مساعدتي خاك‌پوش زنده نسبت به اثر رقابتي آن مي‌شود را ثابت مي‌كند.