پديد آورندگان :
دل افكار، علي رضا دانشگاه پيام نور - گروه علوم قرآن و حديث، تهران، ايران , نيستاني، ناصر دانشگاه پيام نور - گروه علوم قرآن و حديث، كرج، ايران , عابديني، ناصر دانشگاه پيام نور، تهران، ايران
كليدواژه :
جامعيّت قرآن , مفسّران , مغنيه , شلتوت
چكيده فارسي :
در عصر حاضر بررسي تطبيقي در پژوهش‌هاي اسلامي بين مذاهب مختلف، به‌خصوص مذهب شيعه و اهل سنّت، از روش‌هاي مطالعاتي مهمي است كه علاوه بر شناخت آراي فريقين در مباحث اسلامي، نقش ويژه‌اي در ترسيم راهكار مناسب براي حل اختلافات و تقريب مذاهب اسلامي دارد. يكي از اين مباحث اصلي و بنيادي، جامعيّت قرآن است. عالمان اسلامي از قديم تا معاصر با استناد به آيات و رواياتي به تبيين اين مبنا پرداخته و ديدگاه‌هاي مختلفي را درباره قلمرو جامعيّت قرآن مطرح كرده‌اند. اين پژوهش، به شيوهٔ توصيفي‌تحليلي، جامعيّت قرآن را در دو تفسير مهمّ از فريقين، تفسير الكاشف و تفسير القرآن الكريم، به شكل تطبيقي كاويده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه مغنيه و شلتوت با پذيرش جامعيّت مقايسه‌اي، دين مبين اسلام و قرآن كريم را جامع اديان و كتب آسماني پيشين دانسته‌اند و با رد جامعيّت حداكثري معتقدند تطبيق آيات قرآن با قواعد علوم طبيعي به دليل در معرض خطا و تغيير بودن اين علوم، موجب سرايت اين خطا و تغيير به ساحت قرآن مي‌شود. هر دو مفسّر اشاره قرآن به كليات برخي علوم و فنون را در جهت هدايت انسان مي‌دانند و از اين طريق جامعيت اعتدالي‌هدايتي قرآن را پذيرفته‌اند. همچنين، هر دو متفكر ديدگاه حداقلي را در باب جامعيّت قرآن رد كرده‌اند و علوم و فنون مختلف را به شرطي كه معيار فهم قرآن نباشد، در فهم آيات قرآن تأثيرگذار دانسته و در سه حوزه عقايد، احكام و اخلاق براي قرآن نقش تبييني قائل شده‌اند. همچنين، قرآن را كتاب هدايت انسان در زندگي فردي و اجتماعي دانسته‌اند.
چكيده لاتين :
In the present era, comparative study in Islamic research between different denominations, especially Shiites and Sunnis, is one of the important study methods that in addition to recognizing the views of the two sects on Islamic issues, has a special role in providing a suitable solution for resolving differences and approximating Islamic denominations. One of these main and fundamental issues is the comprehensiveness of the Quran. Islamic scholars from ancient to modern times have explained this basis by referring to verses and hadiths and have expressed different views about the realm of the comprehensiveness of the Quran. Using the descriptive-analytical method, this research has comparatively explored the comprehensiveness of the Quran in two important commentaries of the two sects, Tafsir al-Kashef and Tafsir al-Quran al-Karim. Findings show that Moghniyeh and Shaltut, by accepting the comparative comprehensiveness, have considered the religion of Islam and the Holy Quran to include the previous religions and divine books, and rejecting the maximum comprehensiveness, believe that the application of Quranic verses to the rules of natural sciences, due to the fact that these sciences are prone to error and change, causes the transmission of the error and change to the Quran.
Both commentators consider the references of the Quran to the generalities of some sciences and arts in the direction of human guidance and have thus accepted the moderation-guidance comprehensiveness of the Quran.
In addition, both thinkers have rejected the minimal view of the comprehensiveness of the Quran and have considered various sciences and arts to be effective in understanding the verses of the Quran, provided that they are not a criterion for understanding the Quran. They have also given an explanatory role to the Quran in three areas of beliefs, rules and ethics. Moreover, they have considered the Quran as a book of guidance for human beings in individual and social life.
