تبيين انگيزه رفتاري مديران در دستكاري سود از منظر تئوري چشم‌انداز تجمعي (مورد مطالعه: شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)

Explaining Managerial Incentives for Earnings Manipulation Using Cumulative Prospect Theory

تئوري چشم‌انداز به دنبال تبيين چگونگي تأثير احساسات و ترجيحات روانشناختي افراد بر شيوه تصميم‌گيري آنان است. هدف اين پژوهش بررسي رفتار دستكاري سود در شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از الگوي چهار جانبه نگرش نسبت به ريسك ارائه شده توسط تئوري چشم‌انداز تجمعي بود. دوره زماني اين پژوهش 6 سال، از سال 1392 الي 1397 و شامل 695 مشاهده بود. نتايج حاصل از آزمون فرضيه‌هاي پژوهش با استفاده از مدل رگرسيون لجستيك و با در نظر گرفتن ميانگين عملكرد رقبا در صنعت به عنوان نقطه مرجع، بيانگر تأثير مثبت و معنادار برآورد مديريت از احتمال وقوع زيان نسبت به نقطه مرجع و تأثير منفي و معنادار برآورد مديريت از احتمال دستيابي به سود نسبت به نقطه مرجع، بر دستكاري سود بود. به عبارت ديگر، احتمال دستكاري سود در شرايطي كه مدير احتمال وقوع زيان نسبت به نقطه مرجع را بالا برآورد كند، بالاتر بوده و در شرايطي كه اين احتمال پايين باشد، احتمال دستكاري سود پايين‌تر است. همچنين، احتمال دستكاري سود در شرايطي كه مدير احتمال دستيابي به سود نسبت به نقطه مرجع را پايين برآورد كند، بالاتر بوده و در شرايطي كه اين احتمال بالا باشد، احتمال دستكاري سود پايين‌تر است. همچنين يافته‌هاي پژوهش بر زيان‌گريزي مديران دلالت داشت. از اين رو، شواهد بدست آمده بيانگر اين است كه مي‌توان از تئوري چشم‌انداز تجمعي براي تشريح انگيزه رفتاري مديران در دستكاري سود بهره برد.

Prospect theory explains how individuals’ feelings and preferences influence their decision-making. The purpose of this research was to investigate earnings manipulation incentives within companies listed in Tehran Stock Exchange using fourfold pattern of risk attitudes provided by the cumulative prospect theory. The period of this research was 6 years, from 2013 to 2018 and included 695 observations. Hypothesis testing using logistic regression, with the average competitor performance within the industry as the reference point, revealed a significant positive (vs. negative) effect of management’s loss (vs. gain) estimates relative to the reference point on earnings manipulation. In other words, when management’s estimate of the likelihood of loss relative to the reference point is high (vs. low), the likelihood of earnings manipulation increases (vs. decreases). Furthermore, when management’s estimate of the likelihood of gain relative to the reference point is low (vs. high), the likelihood of earnings manipulation increases (vs. decreases). The findings of research also provided evidence for loss-aversion among managers. Therefore, the evidence suggests that the cumulative prospect theory can be utilized to explain managerial incentives for earnings manipulation.